Minder antibioticakeus: niet alleen door antibioticaresistentie

Dat antibioticaresistentie een wereldwijde bedreiging voor de gezondheidszorg is, mag bekend heten. Goede surveillance en zogeheten ‘antimicrobial stewardship’ zijn daarom van groot belang, aldus Heiman Wertheim, hoogleraar medische microbiologie (Radboudumc) en Mark de Boer, hoogleraar infectieziekten (LUMC). Maar, zeggen ze, er zijn ook andere problemen die maken dat er steeds minder keuze is in effectieve antibioticakuren.

De beschikbaarheid van zowel smal- als breedspectrumantibiotica is er een van. Wertheim: ‘Met een breedspectrumantibioticum wordt een groot scala aan bacteriën potentieel behandeld, ook de bacteriën die niet ziekmakend zijn. Het betekent tevens dat de resistentere bacteriën als het ware worden uitgeselecteerd. Deze blijven leven en delen en verspreiden zich verder. Zo wordt het probleem van antibioticaresistentie extra aangewakkerd. Smalspectrumantibiotica zijn in dat opzicht relatief gunstig, maar hier speelt het probleem dat er regelmatig tekorten zijn en dat je naar minder gunstige antibiotica moet grijpen. Tegelijkertijd is het soms noodzakelijk om gebruik te maken van laatstelijnsreserveantibiotica voor patiënten met infecties die niet meer op een andere wijze behandeld kunnen worden. Ook de beschikbaarheid van deze middelen staat onder druk, onder meer omdat ze niet in Nederland zijn geregistreerd. Soms zijn ze alleen in het buitenland te bestellen. Bovendien bemoeilijkt de geneesmiddelenwet de ad hoc uitwisseling van deze geneesmiddelen tussen ziekenhuisapotheken onderling.’ Voorraden op een centrale plaats aanleggen kan een oplossing zijn, opperen Wertheim en De Boer.

Een tweede zorg is de registratie van allergieën voor antibiotica in patiëntendossiers: negen van de tien registraties kloppen namelijk niet. Patiënten worden daardoor onnodig behandeld met ‘tweedekeusantibiotica’ die vaak duurder en minder effectief zijn en gepaard gaan met meer bijwerkingen en meer resistentieontwikkeling. De Boer: ‘In Nederland is recentelijk een richtlijn gemaakt die artsen en apothekers ondersteunt om dit probleem aan te pakken. Maar een onterecht allergielabel in het patiëntendossier dat is verwijderd in het ziekenhuis, kan helaas nog wél voortbestaan in het dossier van de patiënt in de huisartsenpraktijk of in de apotheek. Zonder onderling communicerende patiëntendossiers zal dat een aanhoudend probleem blijven.’