Routine en ratio
1 reactieOnze vriend R. was toenemend dement en thuis onmogelijk langer te verzorgen. Hij kon zelfs met hulp zijn bed niet meer uit. Hij weigerde zijn insuline-injecties.
Mijn vrouw en ik bezochten hem een paar dagen na zijn opname in het verpleeghuis.
Daar zat R., vastgebonden in een rolstoel, overwegend onverstaanbare kreten roepend. Als het al verstaanbaar was, hoorden we ‘vis!’ of ‘poep!’. Wat hij te pakken kreeg, smeet hij weg. Hij kneep zijn vrouw en ons herkende hij niet. In de zitkamer zat een vijftal patiënten, die al niet meer op de taferelen reageerden.
Een van hen moest naar het toilet maar kon daarbij niet op tijd worden geholpen. Met deze wrange beelden op het netvlies ontmoetten we het afdelingshoofd, die vertelde dat het al beter ging met R. en er weer met insuline zou worden gestart.
Wij gingen vol vragen naar huis. Insuline geven gebeurt ‘lege artis’. Maar wordt hiermee in dit geval niet uitzichtloos lijden verlengd? Is dit zinvol medisch handelen of het bevorderen van leed? Blijkbaar staat ‘leven verlengen’ hoog in ons vaandel. Maar waar komt deze ethiek vandaan? Omdat het de veiligste weg is? Die volgt in elk geval niet uit onze belofte of eed.
Plasmolen, oktober 2009
dr. P. Corten, gepensioneerd cardioloog
Marjo Rotteveel
, Dordrecht
Collega Corten gaat na het bezoek aan zijn dementerende vriend vol vragen weer naar huis. Kern van zijn vraag lijkt te zijn of de insuline wel weer moet worden opgestart, want mogelijk wordt hiermee uitzichtloos lijden verlengd. Strikt medisch gezien... lijkt me dat deze vraag gemakkelijk te beantwoorden is: de patiënt in kwestie heeft kennelijk al dagenlang geen insuline gekregen, en is nog steeds niet in coma. Hoogstwaarschijnlijk zal hij niet spoedig overlijden als de insuline hem wordt onthouden. Wel is hij onrustig, verward en agressief. Goede kans dat hij delirant is ten gevolge van zijn recente overplaatsing en zijn hoge bloedsuikers. Dan ligt behandeling voor de hand. En ook als hij niet delirant is, zou hij ongemak kunnen ervaren door dorst en extra mictiedrang.
Dementie is een ernstig en ontluisterend ziektebeeld, en natuurlijk is opname in een verpleeghuis voor alle partijen een verwarrende en emotionele gebeurtenis. Van belang is dat er juist op dat moment goede overwegingen worden gemaakt wat zinvolle behandelingen zijn en wat niet, maar ook dat dit niet overhaast gebeurt. Zowel de patiënt als de familie moet wennen aan de nieuwe situatie. Nogal eens is een dementerende patiënt bij opname onrustig en agressief, terwijl dit na verloop van tijd heel anders kan zijn. Mogelijk komt er voor de familie dan de ruimte zich te richten op de dingen die cliënt nog wel kan en is, in plaats van op de persoon die zij zijn kwijtgeraakt. Ik hoop dat de echtgenote van de patiënt haar twijfels en vragen uit bij de specialist ouderengeneeskunde die haar man behandelt. Afwegen wat zinvol is en wat niet, en de familie begeleiden bij de vragen hierover is een van de kernmerken van ons vak.
Marjo Rotteveel, specialist ouderengeneeskunde