Pruikentijd

De eigen ervaring is niet heilig en de beschrijving ervan is zelden interessant voor anderen. Schrijven over eigen ervaringen lijkt wellicht makkelijk, maar weinig is zo lastig. Dagelijks verschijnen verhalen geschreven door zieken of hun naasten en de beleving ervan. De meeste zijn vrijwel onleesbaar. Er zijn uitzonderingen.

Sophie van der Stap beschrijft in Meisje met negen pruiken haar dooltocht door ziekenhuisland, nadat op 21-jarige leeftijd is gebleken dat er ‘een hele tumorfamilie’ aan haar longvlies hangt. Galgenhumor is haar voornaamste stijlmiddel. Langdurige ziekenhuisbehandelingen betekent wachten ‘op een nieuwe arts, nieuwe zusters en een nieuw dossier’ en is een avontuur ‘vol mooie, zorgzame en lichtelijk autoritaire mannen. Wat nou naar?’ Zij speurt op internet naar informatie, maar stopt daar snel mee: ‘Hoe meer kanker, hoe minder dromen’.

Alle emoties, van angst tot vrolijkheid, komen ruimschoots aan bod. Haar boek heeft enkele sterke pluspunten, zoals de plot met het flirten met dr. K. als een rode draad. Ook nam zij de formele brieven van de behandelaars aan haar huisarts op, die pijnlijk én vrolijk contrasteren met de beleving van de patiënte zelf. Die brieven vol jargon zijn voor de leek kleinoden koeterwaals in een verder kristalhelder boek.

De troefkaart van Van der Stap is de centrale metafoor: pruiken. Chemotherapie levert haar een kaal hoofd op en zij besluit een pruik te kopen. Eentje? Een hele stapel! Heel verschillende pruiken die zij allemaal een naam geeft en die fungeren als ‘zes subpersonages’. Achter elke pruik schuilt een ander stukje Sophie: onzeker-angstig, sensueel, altijd lachend, wild, introvert, avontuurlijk en dromend. ‘Mijn pruiken helpen mij dat te verbergen wat ik wil verbergen, en dat te durven zijn wie ik wil zijn. En met de pruik die ik op mijn hoofd zet, creëer ik de speelruimte die ik hiervoor nodig heb.’ Het is haar manier om de chaos in het hoofd te beteugelen.

Er zijn heel veel egodocumenten over het beleven van een ziekte. Dat is begrijpelijk. De behoefte om de identiteit te verankeren, is het grootst in tijden van crisis. Liefdesverdriet is nu eenmaal een spannender en idioom­rijker bron voor een dagboek dan een tomeloze verliefdheid. Ziekte is zo’n crisis. Beslissend voor de uiteindelijke kwaliteit van een egodocument is het vinden van een goede structuur of een leidende metafoor. De neplokken van Sophie hebben een over­duidelijk effect in het verhaal. Zij voelt zich ‘minder kankerpatiënt, meer meisje.’ << Frans Meulenberg

Sophie van der Stap, Meisje met negen pruiken, Uitgeverij Prometheus, ISBN 90 446 0850 9, 224 blz., prijs:15 euro.