Meekijkconsult is een zegen voor dokter én patiënt

Vergeleken met een telefonisch overleg tussen huisarts en specialist heeft deze vorm van consultatie een aantal voordelen. Het contact verloopt digitaal en dus asynchroon waardoor het eenvoudiger is voor aanvrager en geconsulteerde om er ruimte voor te vinden in hun volle agenda’s. De huisarts verstrekt bij het aanvragen van het meekijkconsult relevante gegevens en de resultaten van reeds verrichte diagnostiek om de specialist goed te informeren. Deze gegevens kunnen grotendeels automatisch vanuit het huisartsendossier worden ingevoegd wat de administratieve last voor de huisarts beperkt. De ontvangend specialist kan de meekijkvraag triëren en eventueel voorleggen aan een collega met een ander aandachtsgebied. Ten slotte is, anders dan bij een telefonisch contact, goede documentatie in het patiëntendossier gegarandeerd.

Voor patiënten heeft het meekijkconsult ook belangrijke voordelen. Ze krijgen een ‘specialistische behandeling’ zonder een bezoek aan het ziekenhuis en zonder hun eigen risico aan te spreken.

De tweede lijn wordt door deze werkwijze ontlast en zorggelden worden efficiënter besteed.

Groei

In 2017 schreven wij in Medisch Contact over onze eerste ervaringen met meekijkconsulten.¹ Destijds boden slechts enkele specialismen het digitale meekijkconsult aan. Sindsdien is dat aantal fors gegroeid. Tegenwoordig kunnen huisartsen alle specialismen in het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis op deze wijze raadplegen, met uitzondering van de neurologen; zij gaan hier in 2023 mee starten.

Doordat meer specialismen zijn gaan deelnemen, is ook het aantal consulten per jaar fors gestegen: van 2525 in 2019 naar 8218 in 2021 en inmiddels 10.382 in 2022. De specialismen die het grootste aantal meekijkconsulten verrichten zijn de specialismen die als eerste meekijkconsulten aanboden (zie figuur 1).

De groei van het aantal meekijkconsulten geeft aan dat deze vorm van consultatie voorziet in een behoefte. Ook bij de specialismen die later zijn ingehaakt, zien we dat de aantallen groeien hetgeen suggereert dat verbreding van het aanbod leidt tot toename in gebruik.

Het succes van deze vorm van anderhalvelijnszorg hangt ook samen met een adequate financiële vergoeding voor de inspanningen van zowel de specialist als de huisarts. De kosten van een digitaal meekijkconsult in de regio Nijmegen bestaan uit overhead, vergoeding voor de specialist en vergoeding voor de huisarts en bedragen in totaal 80 euro. De covidpandemie zorgde mogelijk voor een extra stimulans maar het doorzetten van de groei in 2022 maakt waarschijnlijk dat het gebruik niet zal afnemen nu de covidpandemie achter ons ligt.

Onnodige verwijzingen

Uit onze evaluatie blijkt dat het digitale meekijkconsult daad­werkelijk bijdraagt aan het terugdringen van niet noodzakelijke tweedelijnszorg. Afhankelijk van het specialisme blijft in 69 tot 86 procent (gemiddeld 83%) van de consultaties de patiënt in de eerste lijn onder behandeling.

Bij specialismen die relatief veel teleconsulten aanbieden zagen we een afname in aantal polibezoeken. Bij de specialismen dermatologie en interne geneeskunde betrof dit respectievelijk 15 en 11 procent in de periode 2019 -2022. Een correlatie tussen het aantal teleconsulten en de afname van eerste polikliniekbezoeken is er niet altijd. We zagen ook een afname in polibezoeken bij specialismen met een relatief laag volume teleconsulten en – omgekeerd – een toename van polibezoeken bij specialismen met veel teleconsulten. Het is lastig om deze getallen te duiden. Het aanbieden van zorg in zelfstandige behandelklinieken, het verlies van adherentie en andere initiatieven die bijdragen aan terugdringen van verwijzingen kunnen het volume polikliniekbezoeken doen afnemen. Omgekeerd kunnen het afstoten van zorg door het naburige academische ziekenhuis en de vergrijzing een toename in eerste polikliniek­bezoeken veroorzaken. Daarmee is het meten van een afname in polibezoeken een minder goede uitkomstmaat bij deze evaluatie.

Impact op zorgkosten

De impact van het meekijkconsult op het beperken van zorgkosten zal toenemen als meer specialismen het gaan toepassen. Ook het meekijkconsult beter positioneren in het zorgproces helpt hierbij. Daarvoor zijn een aantal mogelijkheden:

1. Het meekijkconsult zou een meer structurele positie kunnen krijgen in de triage.² Dit kan door bij reguliere verwijzing de specialist de mogelijkheid te bieden om waar mogelijk de verwijzing om te zetten in een digitaal advies. De huisarts zou dan kunnen aanklikken of een dergelijk digitaal advies al dan niet op prijs wordt gesteld als er twijfel is aan de meerwaarde van een fysieke verwijzing.
2. Meekijkconsulten kunnen niet alleen ingezet worden als het de huisarts ontbreekt aan expertise of behandelmogelijkheden maar ook als de patiënt aandringt op verwijzing bij aspecifieke, langdurige en vaak als heftig beleefde klachten, terwijl de huisarts twijfelt aan de meerwaarde van verwijzing.
3. Meekijkconsulten moeten gericht worden aangeboden voor zorgvragen waarvan bekend is dat een bezoek aan het ziekenhuis doorgaans geen meerwaarde voor de patiënt heeft. Een fraai voorbeeld geven de orthopeden van het CWZ. Omdat ze patiënten met langdurige aspecifieke lagerugpijn zelden iets te bieden hebben, besloten ze deze patiënten niet meer op de poli te zien. Een meekijkconsult behoort wel tot de mogelijkheden.
4. Het meekijkconsult moet niet ‘misbruikt’ worden voor eenvoudige adviezen over een therapie. In dat geval zou gebruik van het meekijkconsult leiden tot toename van zorgkosten.

Om het verwijsproces te sturen geven de NHG-richtlijnen verwijsindicaties voor ruim honderd veelvoorkomende indicaties, maar of deze adviezen worden opgevolgd, is de vraag. Het is onbekend in welke mate verwijzingen bijdragen aan de gezondheid van mensen en hoeveel iatro­gene schade ze veroorzaken, inclusief ongerustheid en somatisatie door een langdurig diagnostisch proces. Er wordt nu veel geld uitgegeven aan ingesleten gedrag van dokters zonder dat het verwijsproces wordt geëvalueerd. Nader onderzoek is nodig naar kwaliteit en de meerwaarde van zowel verwijzingen als van meekijkconsulten om zo voor iedere indicatie te bepalen welke optie de meest efficiënte en gezondmakende is.

Nog niet maximaal

Onze getallen laten zien dat het digitale meekijkconsult bij lange na niet maximaal wordt benut. Uitbreiding naar meer specialismen en tegelijkertijd het gericht inzetten van het meekijkconsult bij specifieke verwijsvragen kan bijdragen aan het beperken van onnodige verwijzingen naar de tweede lijn en daarmee aan de doelstellingen van het Integraal Zorgakkoord. Verder onderzoek moet uitwijzen welke verwijsindicaties zich hiervoor het beste lenen. 

auteurs

Marc ten Dam, internist-nefroloog CWZ, Nijmegen

Guido Adriaansens, huisarts, Beuningen

Wienke Thoonen, programmamanager NEO huisartsenzorg

Lucienne van Vliet-Franssen, huisartsencoördinator CWZ, Nijmegen

contact

m.dam7490@upcmail.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

voetnoten

1. ten Dam M, Guido Adriaansens G. Teleconsult als goed alternatief voor verwijzing. Medisch Contact 2017; 29-30: 34.

2. de Wit H. Zorgfinanciering zendt de verkeerde prikkels uit. Medisch Contact 2023; 09: 14.c