Initiatierituelen (4)

In de profielschets psychiater (2005) werd aan psychiaters een ruime rol toegekend bij  psychotherapie. René Kahn, oud-voorzitter van de NVvP, keert zich in zijn column (MC 22/2007: 957) tegen een belangrijk onderdeel van de psychotherapeutische training van psychiatrieassistenten. Hij schetst de leertherapie als een initiatieritueel en overblijfsel uit een sektarisch verleden van de psychiatrie. Zo worden collega’s die er anders over denken op één lijn gesteld met brallers uit studentenverenigingen of met primitieve volksstammen.

Als in anciënniteit oudste nog levende oud-voorzitter van de NVvP, wil ik herinneren aan de reden van invoering van de leertherapie. In de jaren zeventig deden veel zenuwartsen en psychiaters psychotherapeutische interventies zonder zich rekenschap te geven van hun gevoelens en gedragingen, met alle gevolgen van dien. Geleidelijk ontstond het inzicht dat aanstaande psychiaters er goed aan zouden doen zich gedurende een jaar wekelijks drie kwartier rekenschap te geven van die eigen gevoelens en gedragingen bij de uitoefening van hun professie.

De term reflectietraining werd helaas niet ingevoerd, er werd vastgehouden aan het verwarrende begrip leertherapie. Dit opleidingsonderdeel werd door de overgrote meerderheid van psychiaters en assistenten (over het algemeen geen sekteleden) warm onthaald. Assistenten die ertegen waren, kregen doorgaans dispensatie. Ik weet dat een leertherapie voor een assistent krenkend kan zijn als de leertherapeut door de opleiding onvoldoende geleerd of deskundig wordt geacht. Narcistische persoonlijkheden verdragen zo’n reflectietraining überhaupt moeilijk.

Toch heeft Kahn enigszins gelijk: leertherapieën kunnen tegenwoordig worden gevolgd bij therapeuten die nog nooit een kliniek van binnen hebben gezien. Leertherapeuten worden bovendien niet zelden op elkaars voorspraak uitverkozen en dat kan leiden tot aanbevelingen uit een kring van sekteachtige psychotherapieclubs. Dat pleit echter voor nadere kwaliteitseisen aan de reflectietraining van psychiatrische assistenten en niet voor afschaffing van het gehele opleidings­onderdeel.

Amsterdam, juni 2007

Ronald van den Berg, psychiater en psychoanalyticus