Enkeltje Accra-Damascus

Chirurg in Ghana

Sinds acht jaar houd ik op donderdagmiddag chirurgisch spreekuur in Techiman. Techiman is mijn basis (naast veel dienstverlening in andere ziekenhuizen) en hier zijn ook de uitgebreide heel-kundige faciliteiten geconcentreerd.

Het spreekuur begint om 2 uur, maar om 9 uur ‘s morgens staan de opgestelde banken onder de veranda al te wachten op de patiënten en om tien uur zijn ze al redelijk bezet.

De patiënten komen overal vandaan, omdat we hier nogal wat zaken kunnen bieden die voor Ghana tamelijk exceptioneel zijn en dan denk ik vooral aan oplossingen voor bot-problemen in de breedste zin.

Soms zwermen de patiënten al een week om het ziekenhuis - vaak zelfs uit Burkina Faso, Ivory Coast of Togo - om op donderdagmiddag te worden gezien. Het zou je ego kunnen strelen, maar dat is snel afgelopen als je weet met welke klachten zij zich presenteren. Zij verbergen onder hun wijde, kleurige gewaden vaak chirurgische rampen van de eerste orde, bijvoorbeeld schouder- of heupluxaties van een halfjaar oud. Ook zijn er patiënten die aanvankelijk met verse fracturen het ziekenhuis binnenkwamen voor een foto, vervolgens geruisloos verdwenen en nu, zes maanden later, weer opduiken na een behandeling in de bush door een well-known bonesetter, echter zonder het door hen gewenste resultaat.

‘Please, doctor, I beg you, that time there was no money and now my brother living in Germany has come. Please, do it for me.’

En als je er een gat in ziet, waarom dan ook niet. Je wordt er echter zelf niet erg gelukkig van, want in het verse stadium was zo’n ingreep een fluitje van een cent en nu wordt het hakken, breken en zweten. Je weet het van te voren, je baalt al bij de gedachte en je doet het toch elke keer weer.

Een polikliniek vol verrassingen, altijd. Meestal ben ik in het goede gezelschap van twee Nijmeegse en twee Ghanese co-assistenten. Je baant je eerst een weg tussen krukken, stokken en uitstekende pinnen van vele uitwendige fixaties door. Iedereen lijkt opgetogen dat je er bent en dus: beginnen maar. Er zijn 54 houten blokjes met een nummer uitgegeven, die de volgorde van de patiënten bepalen en waardoor een hoop geruzie in de wachtruimte wordt vermeden.

Veel patiënten kunnen niet lopen en de eerste wordt al door familieleden de kleine spreekkamer binnengedragen.

Wat later op de middag komt nr. 35 binnen. Een korte man van dertig jaar, gekleed in spijkerbroek en T-shirt, met helaas een gelaatsuitdrukking die mogelijk iets crimineels zou kunnen voorspellen, vergezeld door een keurige man, kennelijk een vriend, die correct Engels spreekt, het woord doet en waarschijnlijk ook voor de kosten opdraait als het uiteindelijk tot een operatie mocht komen.

Het blijkt te gaan om een patiënt met een littekenbreuk van de bovenbuik. Hij is al gezien door een van onze artsen en is nu naar mij doorgestuurd.

Bij onderzoek bevindt zich een 10 cm lang litteken tussen navel en borstbeenpunt, waarbij de inhoud van de bovenbuik duidelijk direct onder de huid zit via een gat van ongeveer 10 cm in de buikwand. Wat je dan meestal vraagt, is wat voor operatie het is geweest, voor welke ziekte, en waar die is uitgevoerd.

‘In Syrie they performed the operation’, zegt de keurige heer gewillig.

Maar de vraag is niet volledig beantwoord.

Het blijft even stil en dan komt er opeens leven in de korte man.

‘They did in Syrie, but I was not ill, I was not ill at all. I came by plane with a one-way ticket from Accra at the airport of Damascus and the Police came and just arrested me when I came off the plane, brought me in their car straight to the hospital, handed me over to a doctor and before I realized what was happening I got an injection in my arm. There had been no investigations, no X-ray whatsoever before the injection.

Later when I woke up I realized that I was operated upon my stomach.

They were after drugs in my stomach, but they could not find it, because it was not there.

I did not carry any drugs. So they were so annoyed they could not find anything that they were not interested in me anymore, so they did not close it well and left it just like that. So in the end I escaped from the hospital and returned to Ghana by land. You cannot imagine what they are doing to you over there.’

Terwijl hij het vertelt, lacht hij, zoals zoveel Ghanezen doen bij een beroerd verhaal. Een eigenschap die wij langzamerhand hebben leren appreciëren. Er gaat een mate van acceptatie van uit, hoe slecht iets ook voor je is afgelopen.

‘I will never go there again, they just open your stomach for nothing!’, bromt de korte man.

Ik spreek mijn verwondering uit over de zaak en beloof hem te opereren voor zijn littekenbreuk. En ik voeg eraantoe dat ik dan direct even de hele buik zal nakijken of de bolletjes met drugs toch nog niet nog ergens zijn achtergebleven.

De keurige heer protesteert direct dat zijn vriend destijds geen drugs bij zich had en hoe ik denk nu nog iets te kunnen vinden.

Hij wil kennelijk het blazoen van zijn vriend zo schoon mogelijk houden uit vrees dat ik anders alsnog weiger om hem te helpen.

De korte man, iets meer van de wereld, lacht zich slap en de breuk wordt weer even zichtbaar onder zijn shirt.

Twee weken later wordt de man geopereerd aan zijn littekenbreuk. Ik vind geen resten van oude hechtingen in de gekliefde, maar overigens maagdelijke fascia. Misschien was deze inderdaad nooit gehecht. Zou je dit echt ergens ter wereld uit venijn bewust kunnen nalaten?

De volgende morgen tijdens de ronde:

‘And doctor, did you find any drugs inside?’

‘No drugs inside!’, antwoord ik.

‘You see now, you cannot trust them in Damascus at all!’

Harry Wegdam,

chirurg in Techiman, Ghana

‘I will never go there again, they just open your stomach for nothing’