‘We hebben de plicht de klimaatcrisis aan de kaak te stellen’
Plaats een reactieMensen beseffen nog onvoldoende welke invloed klimaatverandering heeft op gezondheid. Loraine Reichwein (24) van de projectgroep Duurzaamheid & Planetary Health van De Geneeskundestudent doet daarom een moreel appel op alle artsen. ‘Als we ons niet laten horen, zal het aantal mondiale patiënten met gezondheidsschade door klimaatverandering exploderen.’
‘Nu hittegolven toenemen, sterven er in de zomer meer ouderen. Door de slechte luchtkwaliteit – 99 procent van de wereld zit boven het aanvaardbare niveau dat de Wereldgezondheidsorganisatie hanteert – nemen ziekten als longkanker, cardiovasculaire aandoeningen en nadelige zwangerschapsuitkomsten toe. En doordat door klimaat gunstigere gebieden voor pathogenen toenemen , zien we meer infectieziekten als dengue en malaria in Europa, net als teken met de ziekte van Lyme’, somt Loraine Reichwein op. Nog meer schokkende effecten door klimaatverandering? ‘De stijgende temperatuur zorgt ook voor verergering van (huiselijk) geweld, psychiatrische- en cardiovasculaire aandoeningen. En dit is nog maar het topje van de ijsberg. Klimaatverandering is de grootste bedreiging van allerlei facetten van onze gezondheid.’
‘De temperatuurstijging zorgt voor een veelheid aan ziekten en gezondheidsschade’
Actie op gezondheid
Zelf is de tweedejaars masterstudente aan de UvA zich al langer bewust van de gevaren van klimaatverandering. Reizen met het vliegtuig vermijdt ze en ze kiest voor een plantaardig dieet. Maar dat vindt ze niet voldoende. Verre van zelfs. Als arts in opleiding, bestuurslid van De Geneeskundestudent en projectleider van de werkgroep Duurzaamheid, en lid van de klimaatactiegroep Act4Health (zie kader Morgen aan de slag), vindt ze dat de beroepsgroep veel meer kan en moet doen tegen klimaatverandering. En in de KNMG-Gedragscode zegt kernregel 14: Als arts ben je je bewust van de relatie tussen gezondheid, klimaat en milieu. Je zet je in voor een duurzame zorgsector en gezonde leefwereld. Kortom, er is werk aan de winkel.’
Zelf een vervuilende sector
Driekwart van geneeskundestudenten vindt dat artsen een belangrijke rol hebben in verduurzaming. Verbeter de wereld, begin bij jezelf, geldt in dit geval ook voor de gezondheidszorg. Het is een van de sectoren die verantwoordelijk is voor veel milieuvervuiling. ‘We zorgen voor 7 procent van de landelijke CO2-uitstoot, vervuilen grondwater met medicijnresten en ons werk brengt veel chemisch en plastic afval met zich mee. Dat schaadt de publieke gezondheid, en daarmee schaden we ons eigen primum non nocere-principe. Hoewel er veel mogelijk is om de zorg te verduurzamen, loopt de gezondheidszorg achter op andere sectoren. Ik snap wel waarom: we volgen de ingebedde richtlijnen en protocollen. Maar dan is het dus tijd om die te veranderen.’
Pak het aan
Voorbeelden van hoe het anders kan, zijn er te over. ‘Denk aan werken met herbruikbare materialen en jassen op de ok of aan overbodige verpakkingen of de verspilling van medicijnen.’ Ook buiten de spreekkamer is nog eenvoudig winst te boeken zonder dat het ingewikkeld hoeft te zijn, schetst Reichwein: ‘Met zorg op afstand kunnen we onnodig rijden voorkomen en ook op het gebied van energie kunnen ziekenhuizen nog grote stappen maken. Verlichting en airco’s hoeven niet dag en nacht aan. En juist met reisbewegingen en energie besparen valt veel winst te halen.
Strijd tegen onwetendheid
Tegelijkertijd signaleert Reichwein dat onwetendheid een grote rol speelt bij het uitblijven van actie. Zowel bij artsen als geneeskundestudenten. ‘Onlangs was ik voor De Geneeskundestudent spreker op de Groene Week van de KNMG-districten. Daar zaten dus artsen met interesse in het onderwerp, en toch merkte ik hoeveel onbekendheid er is over verduurzaming of gezondheidsrisico’s door klimaatverandering. Hetzelfde beeld zie ik in de jaarlijkse enquête van De Geneeskundestudent. Daarin staan ook vragen over planetary health. De meeste studenten (47,3%) geven bijvoorbeeld aan buiten de opleiding te hebben gehoord over de gezondheidsrisico’s van klimaatverandering. Verder krijgt maar liefst 72 procent er geen onderwijs over. Terwijl het juist zo belangrijk is dat geneeskundestudenten en artsen voldoende kennis hebben om zich uit te spreken.’
‘Studenten willen in het curriculum meer aandacht voor duurzaamheid en de impact van klimaatverandering op gezondheid’
Dieet voor de planeet
Zo valt bijvoorbeeld te verklaren dat The Lancet Planetary Health Diet nog weinig voet aan de grond heeft in ziekenhuizen en zorginstellingen. ‘Dit voedingspatroon is zowel goed voor de menselijke gezondheid als voor die van de planeet. Dit dieet legt de nadruk op plantaardig eten met veel ruimte voor groente en fruit, volkoren granen en plantaardig eiwit. Voor zuivel en vlees is wel plaats, maar beperkt. Dit dieet is dus samengesteld door wetenschappers van The Lancet en het belang voor mens en planeet is groot. Toch is het nog nergens in Nederland in gebruik en vindt slechts de helft van de studenten (52,3%) dat ziekenhuizen dit dieet zouden moeten invoeren.’
Klimaat in het onderwijs
Wat moet er gebeuren? Dat is voor Reichwein zo klaar als een klontje. ‘Het is de hoogste tijd om uit de startblokken te komen. Uit de enquête blijkt bijvoorbeeld dat twee derde van de studenten zich betrokken voelt bij de verduurzaming van de zorg of de geneeskundeopleiding. En driekwart van de studenten wil meer aandacht voor duurzaamheid en de impact van klimaatverandering op gezondheid in het curriculum. Dat kan eenvoudig: er is een introductiemodule beschikbaar, want dit is voor iedere (toekomstige) medische professional belangrijke kennis, en we leiden zelfs docenten erin op (zie kader morgen aan de slag). Vervolgens is het zaak de impact van klimaatverandering regelmatig te laten terugkomen in onderwijs, zowel in vakken als longitudinale leerlijnen.’
Op de agenda
Tot slot blijkt uit de enquêteresultaten dat 66 procent van de geneeskundestudenten het een morele verplichting vindt voor álle artsen om de gevaren voor de volksgezondheid door klimaatschade aan de kaak te stellen. Loraine Reichwein: ’Of dat nu is door onderwijs, verduurzaming, in de spreekkamer of via het publieke debat: Net als we dat doen met roken of in het verleden door te pleiten voor betere hygiëne in stadswijken. Dit is in het belang van de volksgezondheid, maar ook in ons eigen belang: nu al stevenen we af op een zorginfarct. Zonder grootschalige inzet op bewustzijn, preventie en leefstijl, zal het aantal patienten door onder andere klimaat, vergrijzing en overgewicht exploderen. En los van de urgentie, de KNMG-gedragsregels of de werkdruk: uiteindelijk ben je geneeskunde gaan studeren omdat je iets wilt betekenen voor de gezondheid van mensen. Planetary health sluit daar perfect op aan: een gezonde planeet draagt bij aan de volksgezondheid.’
GREEN DEAL
De Green Deal Samen werken aan duurzame zorg gaat over de bijdrage die de zorgsector kan leveren aan het verbeteren van het milieu. Zoals het verminderen van CO2-uitstoot en het stimuleren van circulaire zorg.
Een van de vijf pijlers is ‘het vergroten van de bewustwording en kennis’. De Green Deal is onder andere door de Nederlandse Federatie Universitair Medische Centra (NFU) ondertekend.
MORGEN AAN DE SLAG?
De expertgroep op het gebied van Planetary Health en onderwijs, GREENER, biedt een docentencursus aan. Daarnaast heeft Act4Health, de klimaatactiegroep van de internationale studentenvereniging IFMSA-NL, een interactief spel ontworpen over klimaatverandering en gezondheid. Meer informatie? Mail dan naar: act4health@ifmsa.nl.
bronnen
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ambient-(outdoor)-air-quality-and-health#:~:text=By%20reducing%20air%20pollution%20levels,guidelines%20levels%20were%20not%20met.
https://www.thelancet.com/action/showPdf?pii=S0140-6736%2822%2901540-9
https://climate-adapt.eea.europa.eu/en/observatory/evidence/health-effects/vector-borne-diseases/vector-borne-diseases
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9975983/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29981991/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8122895/
https://www.health.harvard.edu/blog/heart-problems-and-the-heat-what-to-know-and-do-202206212765
- Er zijn nog geen reacties