Kwaliteitstoezicht groeit mee met vervolgopleidingen

Een van de taken van de Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS) is het bewaken van de kwaliteit op de geneeskundige vervolgopleidingen. Dat toezicht verandert mee met de bewegingen in het veld. Zo geldt met ingang van 2020 voor alle drie de clusters een nieuwe erkenningensystematiek die meer uitgaat van vertrouwen, en draait aan het einde van de overgangsperiode per 2025 iedereen in die nieuwe systematiek mee. Een positieve ontwikkeling?

De rol van coach ligt ons beter dan die van handhaver alleen

Sicco Scherjon is secretaris bij de RGS. Hij ziet dat de RGS in haar tienjarig bestaan een enorme groei heeft gemaakt van controle naar toezicht vanuit vertrouwen.

‘De RGS heeft een maatschappelijke functie. Wij moeten erop toezien dat aiossen een goede opleiding krijgen en de maatschappij erop kan vertrouwen dat artsen bekwaam zijn en blijven. Door de (her)registraties van specialisten en profielartsen, maar ook door toezicht te houden op de kwaliteit van de opleiding. Die kwaliteit toetsen we nu formeel, tijdens een visitatiebezoek. In cluster 2 checkt een plenaire visitatiecommissie (PVC) vanuit de wetenschappelijke vereniging elke vijf jaar of de opleiding aan alle ‘vinkjes’ voldoet.

Maar wat we soms ook zagen gebeuren, was dat de opleiding werd ‘opgepoetst’ voor visitatie. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Het gaat er juist om dat werken aan de kwaliteit van de opleiding een continu proces is van de mensen op de werkvloer. Sinds 2018 ligt de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit al meer bij instellingen zelf, maar is elke instelling nog één keer gevisiteerd. Vanaf 2025 geldt: doet een opleiding het goed, dan wordt deze voor onbepaalde tijd erkend. Instellingen kunnen dan toe met elke twee jaar een uitgebreide rapportage over de opleidingen en het beleid.

Rol van coach

De RGS blijft wel eens in de vijf jaar langskomen om instellingen en opleidingen te evalueren. Maar dan met een gerichtere focus: we gaan in de nieuwe evaluatiebezoeken in gesprek over thema’s. Evaluerend kunnen we zo bepalen of processen goed lopen. De Centrale Opleidings Commissie (COC) en de wetenschappelijke vereniging kunnen hiervoor gespreksonderwerpen aandragen, maar ook de RGS kan deze selecteren uit de rapportages die zijn gedaan. Iedere RGS-evaluator heeft ervaring als arts en opleider en kan op deze manier meedenken over hoe iets anders of beter kan. Ik vind de rol van coach van collega’s ons ook veel beter liggen dan die van handhaver alleen.

Overleg en advies

Natuurlijk blijven we ook de controlerende taak uitvoeren en kunnen we ingrijpen wanneer een instelling niet aan alle eisen voldoet. Dat signaal kunnen we krijgen door een melding uit het veld, tijdens een evaluatiebezoek of op basis van een rapportage. Dan kunnen we het toezicht intensiveren. Maar met de nieuwe erkenningensystematiek willen we dat juist voor zijn. Er wordt weleens gezegd dat de RGS meer ‘op afstand’ komt te staan, maar dat vind ik geen goede term. Het is eerder andersom: de RGS is laagdrempeliger beschikbaar voor overleg en advies. Dat sluit ook aan bij de beweging in het veld.

We hebben de plicht dat het systeem goed functioneert

Hein Brackel is bestuurslid van de Federatie Medisch Specialisten en voorzitter van de Raad Opleiding. Eerder was hij betrokken bij de voorloper van de RGS (de MSRC) en zat hij in het eerste bestuur van de RGS.

‘Het Nederlandse systeem voor toezicht op de geneeskundige vervolgopleiding vindt plaats voor en door dokters. Dat is uniek, maar lijkt ook op de slager die zijn eigen vlees keurt. We hebben echter de plicht dat het systeem goed functioneert, want deze toetsing vormt voor de maatschappij dé waarborg dat we bekwame artsen opleiden. In de RGS-vergadering, waar onder meer de besluiten worden genomen over erkenningen van opleidingen, zijn dan ook meer dan vijftig specialismen vanuit drie clusters vertegenwoordigd.

Spanningsveld

Mede omdat het ene specialisme niet meer los te zien is van het andere, is er sinds 2018 de Instellingsvisitatie. De Centrale Opleidings Commissie (COC) – als die deel uitmaakt van een instelling die is gecertificeerd door de RGS – toetst dan zelfstandig de kwaliteit van de vervolgopleidingen met een tweejaarlijkse rapportage aan de RGS. Dit geeft de COC veel meer verantwoordelijkheid en meer taken dan voorheen. Daarbij kan soms een spanningsveld ontstaan tussen het behartigen van de belangen van de opleidingen en aiossen enerzijds en de bedrijfsvoering anderzijds. Bovendien ligt de nadruk van de toetsing meer op het proces en minder op de inhoud van de opleidingen.

Samenhang

Omdat aiossen niet meer in één instelling worden opgeleid, is de RGS in 2019 ook gestart met regionaal visiteren: toetsing van de samenhang van opleidingen van meerdere instellingen van één vervolgopleiding van een medisch specialisme in één samenwerkingsverband. Opleidingen die regionaal gevisiteerd zijn, hoeven niet meer individueel gevisiteerd te worden. Wel moet dit toezicht plaatsvinden vanuit een landelijke visie op regionaal opleiden. Zo is van belang dat de nadruk ligt op de samenhang tussen instellingen en dat de individuele instellingen hun eigen identiteit en autonomie behouden in het opleiden.

Ontwikkelwerk nodig

Dat de nieuwe erkenningensystematiek vanaf 2025 definitief is, vind ik in beginsel een positieve ontwikkeling. De RGS gaat uit van vertrouwen, eigen verantwoordelijkheid en minder papierwerk. Maar als je kijkt naar ontwikkelingen als interprofessioneel en interdisciplinair opleiden, extramuraal samenwerken en vakoverstijgende onderwerpen als samen beslissen, e-health en doelmatigheid, is er nog wel wat ontwikkelwerk nodig. Er zijn bijvoorbeeld vakoverstijgende EPA’s nodig en bredere kwaliteitsvisitaties. Want noblesse oblige: specialisten en de RGS hebben de verantwoordelijkheid naar de maatschappij om de kwaliteit van de opleiding tot medisch specialist te borgen en de plicht naar aiossen om te zorgen dat we hun stem horen. De RGS blijft daarvoor essentieel.’

Er moet altijd ruimte blijven voor aiossen om zich uit te spreken

Meertje Hallie is bestuurslid van het Landelijk Overleg Sociaal-Geneeskundigen in Opleiding (LOSGIO). Daarnaast zit zij in het derde jaar van haar opleiding tot bedrijfsarts.

‘De aios is de specialist van morgen. Daarom vind ik het belangrijk dat onze stem goed wordt gehoord. Op dit moment wordt die goed geborgd. Zo brengen aiossen uit de opleidingscommissie hun punten in bij het reviseren van het opleidingsplan en kijken ook het LOSGIO en De Jonge Specialist kritisch mee. Het opleidingsplan vormt dan weer het uitgangspunt voor de visitatie en het toezicht op de kwaliteit van de opleiding.

Gesprekken veranderen

Ook tijdens kwaliteitsvisitaties kunnen aiossen laten horen hoe zij de kwaliteit van de opleiding en zaken als het opleidingsklimaat ervaren. Of ik me zorgen maak over de nieuwe erkenningensystematiek? Het proces zal natuurlijk anders zijn, omdat de erkenning dan voor onbepaalde tijd is. De gesprekken veranderen ook van inhoud: ze gaan niet meer over alle aspecten van de opleiding, maar over thema’s. Ik weet niet of dat voor aiossen ‘vrij’ genoeg voelt om een onveilig opleidingsklimaat aan de kaak te stellen. In rapportages schrijf je eveneens minder snel over dit soort gevoelige zaken. Daarnaast is het van essentieel belang om de kwaliteit van de opleidingen goed te blijven bewaken. De vraag is hoe dit geborgd gaat worden.

Makkelijker om een signaal te geven

Toch verwacht ik dat de RGS wel oog houdt voor dit soort zaken. Juist omdat ze van kardinaal belang zijn. Er moet altijd ruimte blijven voor aiossen om zich uit te spreken. Als ik het goed begrijp, wordt het voor aiossen met de nieuwe erkenningensystematiek juist ook makkelijker om een signaal te geven als zaken niet goed lopen en om met de RGS in gesprek te gaan. Ik denk dat dit uiteindelijk de kwaliteit ten goede kan komen.’