Het thema werk integreren in de gezondheidszorg
van ziekenhuis tot verzekeringsgeneeskunde
Plaats een reactie
Onder medisch specialisten in het ziekenhuis is aandacht voor werk (nog) geen gemeengoed, alhoewel het belang van werk als behandeluitkomst steeds vaker benoemd wordt. Betaalde arbeid geeft een patiënt immers niet alleen inkomen, maar draagt ook bij aan gezondheid en welzijn. Echter, de kloof tussen het ziekenhuis en het sociaal-medisch domein is groot. Door met elkaar in gesprek te gaan kan deze kloof worden overbrugd.
Medisch-specialistische zorg is continu in ontwikkeling, waarbij de laatste jaren de focus steeds meer wordt verlegd naar uitkomst-gestuurde zorg en het creëren van maatschappelijke waarde.1 Een belangrijke uitkomst is arbeidsparticipatie. Werk kan bijdragen aan ziekte of juist een positieve invloed hebben op herstel en gezondheid.2 Omgekeerd kan de gezondheidsstatus van een patiënt een aanzienlijke invloed hebben op diens werkvermogen. Patiënten vragen daarom ook om ondersteuning bij arbeidsparticipatie vanuit hun behandelaar.3 Maatschappelijk gezien wordt deze behoefte aan ondersteuning steeds urgenter, en het is in het belang van de werkende, werkgever en maatschappij om iedereen inzetbaar te houden. Gezien de verwachte toename van het aantal werkenden met een chronische aandoening 4 5, ligt hier dus een belangrijke taak voor de verschillende zorgverleners, waaronder medisch specialisten en bedrijfs- en verzekeringsartsen. Waarbij onderlinge afstemming essentieel is. Aandacht voor het thema werk door behandelend medisch specialisten is helaas geen gemeengoed.6
Probleem verweven in het zorgstelsel
Het thema werk structureel integreren in de reguliere gezondheidszorg is een complex vraagstuk dat oplossingen behoeft op macroniveau, mesoniveau en microniveau. Deze complexiteit vindt zijn oorsprong aan het begin van de 20ste eeuw, toen in Nederland een scheiding werd afgesproken tussen medische behandeling en medische beoordeling.6 Dit betekent dat wanneer een arts een behandelrelatie heeft met een patiënt, deze geen uitspraken mag doen over de (medische) geschiktheid of ongeschiktheid van een patiënt om bepaalde arbeidsgerelateerde handelingen te doen.7 De gedachte hierachter is dat medische behandeling hierdoor zonder belangenverstrengeling kan plaatsvinden. Dit gedachtegoed heeft bepaald hoe arbeidsgerelateerde zorg wordt gefinancierd op macroniveau, beïnvloedt hoe de mogelijkheden binnen de muren van het ziekenhuis op mesoniveau zijn ingericht, en hoe artsen (en patiënten) hierin handelen op microniveau.
De uitwerking van deze medisch-ethisch gemotiveerde scheiding heeft in de praktijk geleid tot een scheiding van financiering tussen reguliere gezondheidszorg en het sociaal-medisch domein.8 Arbeidsgerelateerde zorg wordt momenteel niet vergoed door zorgverzekeraars, waardoor deze zorg nauwelijks wordt aangeboden vanuit ziekenhuizen. Als gevolg hiervan ervaren behandelend specialisten belemmeringen bij het doorverwijzen van patiënten naar arbeidsgerelateerde zorgprofessionals voor passende arbeidsgerelateerde begeleiding.
Een voorbeeld van de invloed hiervan op patiënten is te zien in de begeleiding van de late effecten van ziekte op werk. In deze begeleiding ligt een belangrijke rol voor de verzekeringsarts (of bedrijfsarts), maar toegang tot sociaal-medische begeleiding is voor veel patiënten niet vanzelfsprekend. Daarnaast is er in het ziekenhuis weinig aandacht voor werk en missen patiënten vaak essentiële informatie over sociale wetgeving.9 Het gebrek aan duidelijkheid maakt patiënten onzeker over wat ze kunnen en mogen verwachten van een bedrijfsarts of verzekeringsarts. Soms zijn ze zelfs meer bezig met inkomenskwesties dan hun gezondheid, wat vooral op mentaal vlak een grote impact heeft.9 Medisch specialisten beschouwen het echter niet als hun verantwoordelijkheid om patiënten van deze informatie te voorzien, en daarnaast hebben zij hier ook vaak beperkte expertise in. Idealiter zouden zij dit vanuit de verzekeringsartsen (of bedrijfsartsen) zien komen.10
Van geen contact naar samenwerken aan oplossingen
Het huidige systeem bemoeilijkt contact tussen behandelend specialisten en artsen uit het sociaal-medisch domein. Als men elkaar al weet te vinden, betreft het minimale contact het opvragen van medische gegevens door bedrijfsartsen of verzekeringsartsen, waarop behandelend specialisten over het algemeen zo zakelijk mogelijk antwoorden.10 In sommige gevallen geven behandelend specialisten juist de voorkeur aan direct contact om nuances aan te brengen.10 Dit vereist echter een vertrouwensband met de arts uit het sociaal-medisch domein, maar door de huidige scheiding hebben zowel patiënten als behandelend specialisten soms twijfels over de belangen van deze artsen.9-12 Een ander probleem in het huidige systeem is dat verzoeken om medische gegevens geregeld pas worden ingediend op het moment dat de patiënt niet meer actief in beeld is bij de behandelend specialist, terwijl patiënten juist baat kunnen hebben bij begeleiding vanuit verschillende perspectieven gedurende de behandeling.11 12
Er zijn dus diepgewortelde belemmeringen op meerdere niveaus om het thema werk te integreren in de reguliere gezondheidszorg. Om met professionals vanuit alle domeinen met elkaar in gesprek te gaan is het Zorg en Werk Netwerk opgericht. Dit netwerk biedt (zorg)professionals die zich bezighouden met arbeidsgerichte zorg de mogelijkheid elkaar te vinden, kennis met elkaar te delen, en met elkaar in gesprek te gaan over de diverse vraagstukken rondom arbeidsgerichte zorg. Dit alles met als doel de gezondheid en inzetbaarheid van werkenden te bevorderen. Zo kan vanuit alle lagen worden meegepraat over specifieke vraagstukken of kan opgedane expertise worden gedeeld. Dit netwerk is toegankelijk voor elke professional op het thema werk en zorg die meer wil weten over arbeidsgerichte zorg.
Reactie NVVG
De NVVG stimuleert als wetenschappelijke beroepsvereniging van verzekeringsartsen een wetenschappelijk gefundeerde, professionele beroepsuitoefening en ondersteunt haar leden in vele opzichten bij de uitoefening van hun vak. Één van de pijlers richt zich op participeren in diverse samenwerkingsverbanden die de gezondheidszorg en de verzekeringsgeneeskunde naar een nog hoger niveau kunnen brengen. Het Zorg en Werk Netwerk is een mooi initiatief dat is ontstaan vanuit wetenschappelijk onderzoek en precies bijdraagt aan deze doelstelling.
Meepraten op het Zorg en Werk Netwerk
Wil je meer weten en meepraten over arbeidsgerelateerde zorg? Meld je dan aan op het Zorg en Werk Netwerk. Het doel van deze online community is kennisdeling, samenwerking en communicatie rondom het thema arbeidsgerelateerde zorg. Je kunt op het Zorg en Werk Netwerk makkelijk in contact komen met andere professionals en zo met elkaar het gesprek voeren over de randvoorwaarden voor het integreren van werk als behandeluitkomst in het ziekenhuis. Of meepraten over arbocuratieve samenwerking. Het Zorg en Werk Netwerk vind je via zorgenwerknetwerk.nl.
Het Zorg en Werk Netwerk wordt binnenkort gelanceerd.
auteurs
Lana Kluit, arts-onderzoeker arbeidsgerichte zorg in het ziekenhuis bij de afdeling Public and Occupational Health van het AmsterdamUMC
Karin Proper, bijzonder hoogleraar arbeid, gezondheidsbevordering en beleid, RIVM en Amsterdam UMC
Marjolijn Leeman, PhD, arts in opleiding tot verzekeringsarts, UWV, bestuurslid NVVG
Voetnoten:
1. Federatie Medisch Specialisten. Visiedocument Medisch Specialist 2025. Ambitie, vertrouwen, samenwerken Utrecht: FMF. 2017.
2. van der Noordt M, IJzelenberg H, Droomers M, Proper K. Health effects of employment: a systematic review of prospective studies. Occup Environ Med. 2014;71(10):730-6.
3. Patienten Federatie Nederland. Werk in de spreekkamer 2023 [Available from: https://www.patientenfederatie.nl/downloads/rapporten/1461-rapportage-werk-in-de-spreekkamer/file.
4. RIVM. Volksgezondheid Toekomst Verkenning: thema gezondheid, aandoeningen 2020 [Available from: https://www.volksgezondheidtoekomstverkenning.nl/c-vtv/gezondheid/aandoeningen.
5. RIVM. Volksgezondheid Toekomst Verkenning: thema gezondheid, arbeid 2020 [Available from: https://www.volksgezondheidtoekomstverkenning.nl/c-vtv/gezondheid-arbeid.
6. KNMG. KNMG-visiedocument Zorg die werkt: Naar een betere arbeidsgerichte medische zorg voor (potentieel) werkenden. Utrecht: KNMG; 2017.
7. KNMG. Geneeskundige verklaring 2020 [Available from: https://www.knmg.nl/actueel/dossiers/beroepsgeheim/geneeskundige-verklaring.
8. CBS. Hoe betalen wij voor de zorg? 2022 [Available from: https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/statistische-trends/2022/hoe-betalen-wij-voor-de-zorg-?onepage=true.
9. Kluit L, de Wind A, Oosting IJ, van Velzen JM, Beumer A, Sluman MA, et al. Current practices, needs, and expectations of discussing work with a medical specialist from a patient’s perspective: a qualitative study. Disabil Rehabil. 2022:1-14.
10. Kluit L, de Wind A, Beumer A, van Bennekom CAM, de Boer AGEM. The extent to which medical specialists provide clinical work-integrating care (CWIC) and their perceived role-responsibility: a mixed-methods study. Unpublished. 2024.
11. Oosting IJ, Kluit L, Schaafsma FG, Beumer A, van Bennekom CAM, de Boer AGEM, de Wind A. Patients’ experiences, needs and expectations of cooperation between medical specialists and occupational health physicians: A qualitative study. J Occup Environ Med. 2023:10.1097/JOM.0000000000002833.
12. Hagendijk ME, Zipfel N, Oomen FJ, Hoving JL, van der Wees PJ, Hulshof CTJ, et al. Work-focused healthcare from the perspective of employees living with cardiovascular disease: a patient experience journey mapping study. BMC Public Health. 2023;23(1):1765.
- Er zijn nog geen reacties
