De waarde van een qaly

Echt gebeurd: een paar jaar geleden sprak ik met een vriendelijke dame over de financiering van nieuwe zorg. Mijn nieuwe zorg hoorde thuis in de categorie preventie, terwijl die van haar over nieuwe geneesmiddelen ging. Ik vertelde hoe ingewikkeld het was.

Nieuwe preventie moest aantoonbaar geld opleveren: een positieve businesscase hebben. En als mensen langer leven door preventie, bijvoorbeeld wanneer ze stoppen met roken of meer gaan bewegen, dan wordt de businesscase snel negatief. Langer leven is namelijk hartstikke duur. Voor je het weet leg je geld toe op je geslaagde preventie.

O, zei de dame opgewekt, dat soort problemen had zij helemáál niet! Haar laatste nieuwe zorgproject was een geneesmiddel voor jonge kinderen, die zonder het medicijn zouden overlijden. Mét het medicijn leefden ze tot ze ongeveer zestig waren. Tijdens hun leven zou er nog veel zorg nodig zijn, maar dat hoefde ze niet mee te nemen in haar berekeningen. En de levensjaren mogen wat kosten: 80.000 euro per kwalitatief goed en gezond levensjaar of qaly. Zij berekende geen businesscase die positief moet zijn, maar een factuur voor de maatschappij.

Als het aan de Technische Werkgroep Kosten en Baten van Preventie (TWG-KBP) ligt, is deze vreemde tweedeling in financiering binnenkort verleden tijd. De werkgroep is ingesteld door het Kennisplatform Preventie van VWS en publiceerde recent het advies ‘Preventie op waarde schatten’. Uitgangspunt is, dat preventie hetzelfde behandeld wordt als andere maatregelen met gezondheid als doel, zoals ziekenhuiszorg of geneesmiddelen. Om de waarde van preventie te bepalen, moeten dezelfde methoden, richtlijnen en afwegingskaders gelden. De waarde van een qaly door preventie moet gelijk zijn aan de waarde van een qaly door genezing. Een levensjaar is immers een levensjaar. Ik kan het alleen maar hartgrondig eens zijn met dit uitgangspunt. Stop de ongelijke behandeling van preventie - elk levensjaar telt even zwaar.

Voor je het weet leg je geld toe op je geslaagde preventie

Sowieso geeft de werkgroep heldere adviezen. Qaly’s zijn er niet om een factuur voor de maatschappij te berekenen bijvoorbeeld, maar om te helpen bij waardering. Bij het bepalen van de waarde van preventie moet een maatschappelijk perspectief worden ingenomen. Breng vooral ook de baten buiten de zorgsector in beeld, zoals gestegen arbeidsproductiviteit. Let op verdelingseffecten. Hoe verdelen de kosten en baten zich over verschillende partijen en sectoren? En ook, hoe verdelen de effecten van preventieve maatregelen zich over mensen in verschillende sociaaleconomische omstandigheden? Om gezondheid in Nederland gelijker te maken, willen we weten hoe een preventieve maatregel uitwerkt voor mensen met een gezondheidsachterstand en voor mensen met een verschillend inkomen of opleidings­niveau. Voor die bewijsvoering zijn RCT’s soms ongeschikt, aldus de werkgroep, en moeten we streven naar ‘het best passende niveau van bewijs.’

Dit duidelijke advies is goed nieuws voor preventie in Nederland. Als (profiel)artsen Maatschappij + Gezondheid weten we als geen ander dat preventieve maatregelen de investering dubbel en dwars waard zijn. Dat gelijke kansen op gezondheid een kwestie van rechtvaardigheid is. Dat welzijn en welvaart, bijvoorbeeld door een toename van arbeidsproductiviteit, hierin elkaars verlengde liggen. Hoe eerder dit advies onze nieuwe werkelijkheid wordt, hoe beter.