Schuilplaats voor andere tijden

Schuilplaats voor andere tijden, Georgi Gospodinov (vertaling: Hellen Kooijman), Ambo|Anthos, 334 blz., 23,99 euro.

bestellen

> Winnaar International Booker Prize 2023 <

Psychiater-gerontoloog Gaustin richt een ‘kliniek voor het verleden’ in, bestemd voor dementerende mensen, met als doel ze terug te brengen naar de tijd waarin ze zich het meest gelukkig voelden. Want deze mensen hebben recht op de ‘herinnering aan het geluk’.

De kliniek, Een schuilplaats voor andere tijden zoals de titel van deze roman van de Bulgaar Georgi Gospodinov luidt, groeit snel uit zijn voegen en elke etage wordt ingeruimd voor een ander decennium. Familieleden van patiënten willen ook in de kliniek verblijven, met als smoes hun dierbaren te willen bijstaan. Vervolgens willen hele steden terugkeren naar eertijds. Later geven hele naties uiting aan een collectief verlangen naar een situatie van weleer. Geneeskunde slaat dan om in politiek. Een referendum van de EU biedt aangesloten landen de kans te kiezen voor een eigen voorkeurstijdperk. Resulterend in een ‘Eurotopia’ waarin elk land leeft in een ander tijdsgewricht, met anders getrokken grenzen opdat tijdzones zoveel mogelijk bij elkaar aansluiten.

Gospidonov jongleert met historische en filosofische kennis, en strooit ruimhartig met literaire associaties. Het vertellerperspectief verschuift ook gaandeweg, totdat in het slotdeel verteller en hoofdpersoon Gaustin inwisselbaar zijn: ‘Ik herinner me niet meer of ik Gaustin heb bedacht of hij mij.’ De stijl van dat slothoofdstuk erodeert bovendien tot brokkelige flarden, als de verteller zelf lijkt te dementeren.

De fantasie van de Bulgaarse auteur is schier eindeloos. Het plot is krankzinnig en vol uiterst geestige taferelen. Het verlangen naar een maatschappelijke orde van een ver voorheen is een virus dat elke toekomst uitgumt. Gospodinov voert de consequenties door tot in het absurde. En zeg nou zelf: ‘Hoeveel verledens kan een mens verdragen?’