Anatomie - Martin Eberle

Reanimatie van de anatomie

Hoe fragiel de relatie tussen geneeskunst en kunst ook is geworden, in de anatomie kunnen beide disciplines niet om elkaar heen. Niemand minder dan Leonardo da Vinci (1452-1519) personifieert hoe hecht ‘de leer van de vorm en het inwendige samenstel van de organismen en van hun delen’ (Van Dale) ooit kunst en wetenschap met elkaar verbond. Voor menige medisch student geldt anatomie als de doodse tegenhanger van de fysiologie. Op kunstacademies beperkt de aan te leren kennis van de anatomie zich doorgaans tot die structuren die de vorm en het uiterlijk van het lichaam bepalen; nadien zakt de kennis hiervan vaak even snel weg als bij medici.

Het prachtig geïllustreerde boek Anatomie, ‘reanimeert’ dit vakgebied en beschrijft het als een gepassioneerde zoektocht naar het wezen van de mens. Deze ambitie deelden wetenschappers en kunstenaars immers in de zestiende en zeventiende eeuw bij hun studie van het menselijk lichaam. Er is geen groter contrast denkbaar dan tussen enerzijds de afbeeldingen in moderne en hedendaagse anatomische atlassen, waaruit de dood is ontvlucht, en anderzijds de levendige – soms zelfs aangrijpende – illustraties uit die tijd. Anatomische preparaten, prenten en verhandelingen wekten nieuwsgierigheid en kregen dan ook een plaats in menig kunstkabinet of andersoortige collectie van gefortuneerde lieden.

Deze uitgave is geen leer- of vakboek, maar beoogt geïnteresseerde leken enthousiast te maken voor de (geschiedenis van de) anatomie als boeiende benaderingswijze van de mens. Het behoeft geen betoog dat artsen hieraan ook hun hart kunnen ophalen.

Het boek bestaat uit twee delen: na vier heldere inleidingen volgt een catalogusgedeelte. Anatomie is namelijk verschenen ter gelegenheid van een expositie die nog tot 24 oktober te zien is in Schloss Friedenstein in Gotha, in de Duitse deelstaat Thüringen. Maar ook zonder bezoek aan de tentoonstelling is het tweede deel van het boek de moeite waard.

Ignace Schretlen, arts/publicist

Martin Eberle e.a., Anatomie – Gotha geht unter die Haut, Stiftung Schloss Friedenstein Gotha en Deutscher Kunstverlag, 128 blz., 24,90 euro (via amazon.de). Zie ook www.stiftungfriedenstein.de

• Rubriek Scoop