Centrum voor Ethiek en Gezondheid formuleert ethische richtsnoeren voor zorgcrises

Drie ethische richtsnoeren kunnen helpen bij het nadenken over de vraag welke patiënten voorrang krijgen als er door een pandemie of bijvoorbeeld door chronisch personeelstekort grote druk op de schaarse zorgmiddelen ontstaat. Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) presenteert ze in het signalement Code rood.

Utilistische benadering

Ten eerste de utilistische benadering, die wordt geleid door vragen als: wat levert de meeste gezondheidswinst op, voor de meeste mensen, over de langste tijd? En wat zijn de slagingskans en duur van de behandeling, de hoeveelheid benodigde middelen, en het aantal levensjaren (in goede gezondheid) dat naar verwachting door een behandeling wordt toegevoegd. Praktisch bezwaar: deze aanpak is zeer sterk afhankelijk van de beschikbaarheid van empirische kennis. Het inschatten van de toekomstige kwaliteit van leven bijvoorbeeld zal vaak een vrijwel onmogelijke exercitie blijken.

Egalitarisme

Benadering twee gaat uit van egalitarisme. De zorg blijft in dit geval voor alle groepen patiënten toegankelijk zodat de ene groep patiënten niet wordt opgeofferd voor de andere. Onvermijdelijk gevolg daarvan is – gegeven de benarde omstandigheden – verlaging van de kwaliteit van zorg.

Prioritarisme

Derde optie is wat het CEG ‘prioritarisme’ noemt. Volgens deze benadering hebben degenen die er het slechtste voorstaan het meeste te winnen en moeten zij daarom prioriteit krijgen bij het verdelen van zorg. Dus kijk naar ziekte-ernst, naar leeftijd en naar sociaaleconomische status. Bij jongeren zal over het algemeen de meeste gezondheidswinst te behalen zijn. Maar waar leg je de grens? Hoeveel jaren verschil doen ertoe?

Combinatiestrategie

Behalve dat elk van deze benaderingen negatieve kanten kent, staan ze bovendien op gespannen voet met elkaar. Het beste is, aldus het CEG-signalement, een combinatiestrategie van utilistisch en egalitair gedachtengoed. Maar dan moet wel volstrekt duidelijk zijn welke ondergrens van kwaliteit en veiligheid we nog aanvaardbaar vinden. ‘Eerder naar huis ontslaan, minder verpleegkundige

zorg, minder poliklinische controles en minder diagnostische procedures behelst het nemen van meer risico op complicaties, overlijden en gemiste diagnoses.’ Risicomanagement is daarom het trefwoord. En dat is, aldus de CEG, niet alleen een ethische maar ook een klinische kwestie.

Code rood. Verkenning van morele uitgangspunten bij langdurige schaarste in de zorg | Signalement | CEG – Centrum voor Ethiek en Gezondheid