Over spit, steek en scheut

Waarom noemt men plotseling optredende pijn in de lendenspieren ‘spit’? Een spit is toch een puntige ijzeren staaf? Wat hebben die twee betekenissen met elkaar te maken?

In het verleden had men geen idee wat de medische oorzaak van deze pijn was. Doordat hij zo onverwachts en heftig optrad, leek het alsof men werd geraakt door een pijl of werd gestoken met een steekwapen. Omdat het duidelijk was dat er geen menselijk handelen aan ten grondslag lag, maakte het volksgeloof ervan dat de pijn werd veroorzaakt door een steek of pijlschot van een kwaadaardig wezen, een heks of demon. Dit geloof blijkt ook het Engelse elf-shot en het Duitse Hexenschuß, benamingen die letterlijk ‘elfenschot’ en ‘heksenschot’ betekenen. In Nederlandse dialecten wordt spit ook wel aangeduid met heksenschot, heksenscheut, lendeschot of kortweg schot. De namen ‘scheut’ (van pijn) en ‘steek’ (in de zij) gaan terug op het hetzelfde geloof in boze wezens die de mens pijn berokkenen. Scheut is een afleiding van het werkwoord schieten en steek komt natuurlijk van steken.

Zo kunnen we via medische termen te weten komen welke ideeën men vroeger had over de oorzaak van een ziekte.