Voltooid leven

De afgelopen week hadden we verhitte discussies over het zichtbaar maken van kwaliteit in de verpleeghuizen. Overeenstemming over het zichtbaar maken van goede kwaliteit van zorg bleek gedurende dat proces vele malen lastiger dan verwacht. Over één ding waren we het eens; afvinklijstjes waren niet de oplossing en ‘het goede gesprek’ moest een duidelijke plaats krijgen.

Misschien dat ik mede door de recente moeizame discussies over het zichtbaar maken van kwaliteit van zorg (en dus van leven) met stomheid geslagen was na het lezen van de Kamerbrief in reactie op het rapport van de commissie-Schnabel. Een half jaar na het zeer uitgebreide en genuanceerde rapport van deze commissie, die aangaf dat een wetswijziging niet nodig en zelfs onwenselijk is omdat dan de veiligheid van kwetsbare mensen in het geding is, suggereert het kabinet dat het niet zo moeilijk moet zijn ‘een oplossing’ te vinden voor de mensen met een voltooid leven. Er wordt gesteld dat er criteria worden opgesteld om zorgvuldig, toetsbaar en transparant te zijn als het gaat om het beëindigen van iemands ‘voltooide’ leven. Een leven dat niet bestaat uit lijden door beperkingen, psychiatrische ziekte, dementie of acute trauma’s, maar ontstaat door eenzaamheid, verlies aan contacten en het lijden aan het leven pur sang. Niet alleen bij ouderen, maar wel pas bij het bereiken van een, nog niet nader bepaalde leeftijd. Met de dood als lonkend perspectief.

Hoe moeten we omgaan met de verouderende samenleving

Ik voorzie een lijstje. Een lijstje dat op geen enkele manier de complexiteit van dit vraagstuk kan benaderen. Een lijstje waar we, als het goed is, met z’n allen niet uit gaan komen. Want hoe kunnen we nu criteria opstellen van het voltooide leven als het al nauwelijks lukt voor goede kwaliteit van zorg? Veel verder dan ‘dat bepaal ik toch zeker zelf wel’ zal het waarschijnlijk niet komen met die criteria. Men stelt tenslotte autonomie als hoogste goed. In tegenstelling tot de barmhartigheid en veiligheid in de Wet toetsing levensbeëindiging. Zodra er een medische grondslag is zal, volgens het voorstel, worden verwezen naar de euthanasiewet. En dan zijn we weer bij het begin van deze terugkerende discussie rond het vrijwillig levenseinde; dan kom je uit bij ‘lastige’ dokters die steeds vaker neergezet worden als mensen die je maar in leven willen houden en je de dood niet gunnen. De stap naar het loslaten van de Wtl wordt met dit voorstel wel erg klein.

Met het huidige voorstel blijkt de overheid, zoals wel vaker, afstand te nemen van de adviezen van (door haar zelf gekozen) professionals en zijn eigen, politiek gestuurde koers te varen. En terwijl we als artsen het motto; ‘niet alles wat kan, hoeft’ omarmen en ons inzetten voor passende zorg, wordt het motto van de overheid; ‘alles wat u wilt moet ook kunnen’. In ieder geval als het gaat om de zelfgekozen dood. Het goede gesprek is helaas niet gevoerd. Het vertrouwen in criteria en lijstjes blijft onveranderd hoog. Maar het echte antwoord op hoe we moeten omgaan met de verouderende samenleving is nog niet gevonden.

Nienke Nieuwenhuizen, voorzitter Verenso