Meer over IDFA

Van 14 t/m 24 november organiseert IDFA voor de 37ste keer het grootste documentaire­filmfestival ter wereld in Amsterdam. Met ook dit jaar weer veel films over zorg en ziekte. Een handvol tips.

Alessandra Celesia maakte met The Flats een indringende documentaire over hoe verschillende generaties omgaan met de onverwerkte trauma’s door The Troubles: het conflict tussen republikeinen en unionisten in Noord-Ierland dat duurde vanaf de jaren zestig tot 1998.

Een National Geographic-documentaire over een familie op wereldreis is op zichzelf al prachtig. Maar de trieste aanleiding maakt Blink nog indrukwekkender – en bij vlagen ook pijnlijk om te zien.

Twee Canadese zussen besluiten om samen op dieet te gaan. Er gelden vier regels: 1. geen snacks, 2. zo min mogelijk calorieën, 3. geen toetjes en suiker, en 4. don’t fuck up. You cheat, you lose. Ze groeien naar elkaar toe. ‘Twins on a mission’, aldus de voice-over. Totdat één van de zussen zich terugtrekt, en de andere zus niet meer kan stoppen.

Vorig jaar was op het IDFA Sur l’Adamant te zien: het portret van een aantal psychiatrische patiënten voor wie een schip in de Seine een veilig refugium is tegen de verwarrende onrust van de grote stad. Cultuur staat er centraal: er zijn teken­ateliers, muziekworkshops, er wordt poëzie voorgedragen.

Een indrukwekkende kijk op de inzet van zorgorganisaties in Oekraïne, dat biedt Dear Beautiful Beloved. Van de evacuatie van ouderen, die indien nodig vele verdiepingen naar beneden worden getild, tot het identificeren, opmaken en herenigen van de gesneuvelden met hun familie.

‘Je moet genadeloos zijn. Het is onvermijdelijk’, zegt Harriet, één van de kinderen uit het gezin Impey, die het monumentale huis van hun overleden excentrieke ouders in Oxfordshire uitruimen. Maar werkelijk alles is bijzonder, in nisjes, op de vele zolders – dus waar begin je?

In close-up zien we hoe vrouwen – gesluierd en ongesluierd – en mannen de botox­behandelingen van schoonheidsspecialiste Bouba ondergaan. Ze heeft het nog nooit zo druk gehad, want ja, we zijn in Beiroet, en nogal wat van haar klanten sloegen op de vlucht voor het oorlogsgeweld in het zuiden van Libanon.

In een witte ruimte, slechts één raam met uitzicht op zee, zitten vader en dochter – beiden gekleed in het wit. In deze gestileerde theatersetting stelt Eleonora Camizzi (de dochter) in Pictures in Mind vragen die ze nooit eerder stelde aan haar vader Vincenzo, die lijdt aan paranoïde schizofrenie.

Anders dan de naam van de documentaire The Clinic van Midi Z doet vermoeden, speelt deze zich af in een morsig krotachtig onderkomen in Yangon, de grootste stad van Myanmar. Daar runt een doktersechtpaar, met specialisatie in neurologie en psychiatrie, hun praktijk.

In de Seine, midden in Parijs, ligt een door een onmiskenbaar creatieve architect ontworpen ark: de Adamant, een huiskamerachtige daginstelling voor psychiatrische patiënten. Documentairemaker Nicolas Philibert (bekend van het grandioze Être et Avoir over een plattelandsschool in Frankrijk) tekent in Sur l’Adamant het portret van een handvol vaste bezoekers voor wie het schip een veilig toevluchtsoord is in een voor hen vijandige grote stad.

In The Eternal Memory volgen we het Chileense echtpaar Augusto Góngora en Paulina Urrutia. Waar Augusto eens als bekende journalist op de Chileense televisie vocht voor het behoud van collectieve herinnering onder militaire dictatuur, moet hij nu vechten tegen het verval ervan door zijn alzheimer.

Een vlieg kruipt over een wegrottende vensterbank. Een verwassen gordijn wappert door een hoge, openslaande balkondeur. Filmmaker Mariam Chachia gebruikt in Magic Mountain veel cliché – of klassieke, zo u wilt – documentairebeeldtaal om een verhaal neer te zetten over Abastumani, een tbc-sanatorium in de heuvels van Georgië.

Er zijn ook tal van korte films te zien tijdens het Idfa. Mooi voorbeeld: Dentures, over een Indiase familie die in een hotel bijeenkomt voor de negentigste verjaardag van de dementerende vader/grootvader.

Wanneer filmmaker Kit Vincent te horen krijgt dat hij een hersentumor heeft en genezing niet meer mogelijk is, besluit hij om deze nieuwe fase in zijn leven op film vast te leggen. Hij toont hoe leven verandert bezien door de ogen van zijn naasten: zijn vader, moeder en partner. Hoe gaan zij om met de wetenschap dat hij doodgaat?

Our Body (Notre Corps) is de zeer geduldige registratie van patiënt-artsontmoetingen in een Frans ziekenhuis, met het vrouwen­lichaam als leidraad. De ervaren Franse regisseur Claire Simon is een vlieg op de muur, vanaf het eerste empathische consult van een arts met een jong meisje over een abortus, tot het ontroerende slechtnieuwsgesprek met een stervende oudere dame.

De marktwerking heeft toegeslagen in de ouderenzorg in Kaavi, een klein plaatsje in Oost-Finland. Monopolist Attenda heeft het enige verpleeghuis voor ouderen met dementie in handen.

In de tragische maar liefdevolle documentaire Wisdom Gone Wild volg je de 93-jarige Rose Tajiri, die lijdt aan dementie. Haar dagelijkse activiteiten, moeilijkheden en onverwachte humor zien we door de camera van haar dochter die ook wat foto’s en audiofragmenten van vroeger de revue laat passeren.

Documentairemaker Simon Chambers zet in Much Ado About Dying zijn leven in New Delhi op pauze en verhuist terug naar Londen om voor zijn oom David te zorgen. David, een excentrieke, eenzame, oude man die zijn leven lang acteur was, maar inmiddels al jaren zijn huis niet uit komt en nooit iets weggooit, heeft steeds meer hulp nodig.

‘Vroeger leefden moslims en boeddhisten hier als vrienden bij elkaar. Nu moeten wij gehoorzamen aan de ander en ons gedeisd houden.’ Tegen de achtergrond van de jarenlange onderdrukking van de Rohingya-moslims in Myanmar speelt Midwives.

Met De Humani Corporis Fabrica maakten Véréna Paravel en Lucien Castaing-Taylor een van de meest bijzondere documentaires over de praktijk van de geneeskunde die ooit het grote scherm hebben gehaald.

In de intieme documentaire Alda volg je de Tsjechische mevrouw O., die lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Wetende dat ze steeds meer begint te vergeten, probeert ze haar leven zo goed mogelijk vast te leggen met behulp van een digitale camera.

De 34ste editie van het grootste documentairefilmfestival ter wereld, het International Documentary Film Festival Amsterdam, vindt plaats van 17 tot en met 28 november. Als altijd ook weer met films over ziekte en zorg. Medisch Contact tipt er alvast zeven.

Een CT van haar eigen hoofd. Dat is het eerste beeld dat de Engelse kunstenaar Penny Andrea haar publiek voorschotelt in locks & keys, water, trees. De CT toont een tumor.

‘Het moment van de dood is moeilijk te beschrijven met de taal van een dokter.’ In Intensive Life Unit komt Ondřej Kopecký, arts in het General University Hospital in Praag, op dit moment even niet uit zijn woorden. Dat terwijl praten met patiënten over de periode vlak voor hun dood zijn expertise is.