Cuba, oogappel van Columbus

Toen Christoffel Columbus vijfhonderd jaar geleden Cuba ontdekte, noemde hij het het mooiste land dat ooit door mensenogen was aanschouwd. Wie de moeite neemt er een kijkje te nemen, begrijpt wat hij bedoelde. En niet alleen heeft het land schitterende natuur, u kunt er ook genieten van kleurrijke koloniale steden, heerlijke salsamuziek en -dans, antieke Amerikaanse auto’s, rum en… sigaren. Cuba is met zijn vriendelijke bevolking een ideaal land voor een eigenzinnige vakantie per auto, bus of zelfs per fiets…

Tekst: Jan Dobbe, Foto's: Shutterstock, familie Jongedijk

Cuba bestaat uit meer dan vierduizend eilanden. Het grootste daarvan is hoofdeiland Cuba, 1.250 kilometer lang en 191 km breed. Het is het grootste eiland in de Caribische Zee, circa tweeënhalf keer zo groot als Nederland. Er heerst een tropisch klimaat met een gemiddelde temperatuur van 27 °C. In de warmste maanden juli en augustus kan de temperatuur oplopen tot 40 °C! Gelukkig zorgt de noordoostpassaat aan de kust dan voor verfrissing, waardoor het wat koeler aanvoelt. De beste tijd om naar Cuba te gaan is van november tot en met april. Dan is het droog en zijn de temperaturen het meest aangenaam.

Stranden en meer

De stranden van Cuba worden gerekend tot de mooiste in het Caribisch gebied: van Playas del Este in de buurt van Havana, tot het eiland Cayo Coco waar de enige aanwezige Cubanen kelners en kamermeisjes zijn. Varadero daarentegen is voor zowel buitenlanders als Cubanen een levendig vakantieoord waar u het strandleven combineert met het nachtleven. Het is gebouwd op een twintig kilometer lange, smalle landtong, en is een van de grootste badplaatsen van het Caribisch gebied. Hier staan de meest luxueuze hotels van het land. Cuba heeft de bezoeker echter veel meer te bieden dan alleen strand. Het is dan ook zonde om in de all-inclusive hotels in Varadero te blijven. Zo zijn er behalve Havana prachtige koloniale steden te bezoeken zoals Santiago de Cuba en Trinidad, met hun bontgekleurde gebouwen en klassieke Amerikaanse auto’s. Daarnaast heeft het land een prachtige natuur met een zeer diverse flora en fauna. Ook vindt u er veel suikerriet-, koffie-, rijst- en tabaksplantages waar de tijd heeft stilgestaan. En natuurlijk hoort u er de muziek die overal op straat klinkt en ziet u de salsa die overal wordt gedanst.

Havana en Trinidad

Havana is de hoofdstad, gelegen aan een baai aan de noordkant van het eiland. De stad bestaat uit drie delen, te weten het historische Oud Havana, Vedado en de buitenwijken. Oud Havana, met zijn smalle straatjes en overhangende balkons, werd in 1982 uitgeroepen tot UNESCO werelderfgoed. Na 1980 zijn belangrijke delen van Oud Havana gerestaureerd waardoor de stad er enorm op vooruit is gegaan.

Bezoek het Capitolio in het centrum, ooit gebouwd door een dictator die het Capitool van Washington DC wilde namaken. Tot aan de revolutie huisde hier het parlement van Cuba.

Een wandeling over de Malecón, de zeedijk die Oud Havana met Vedado verbindt, is zeker aan te raden. Deze plek is populair bij vissers, families en verliefde stelletjes. Een andere aanrader is het Museo Nacional de Historia Natural. Op het dak is een bar vanwaaruit u een geweldig uitzicht hebt. Of breng een bezoek aan een van Cuba’s vele tabaksfabrieken, zoals Real Fábrica de Tabacos Partagás. Er zijn diverse vormen van openbaar vervoer, zoals bussen, legale en illegale taxi’s, open rijtuigen met paarden, fietstaxi’s en de grappige cocotaxi’s. Havana heeft zeer goede hotels en de stad is ingesteld op het toerisme.

Trinidad is misschien wel de mooiste stad van Cuba. Niet voor niets prijkt ook deze stad op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Vooral de felgekleurde huizen geven een schitterend beeld als u door het historische centrum loopt. Lopend door de autovrije straten van het centrum waant u zich eeuwen terug in de tijd. Het leukst aan Trinidad is gewoon rondlopen door het historische centrum. Begin uw wandeling op Plaza Mayor, het middelpunt van de oude stad. Vanuit dit fotogenieke pleintje kunt u verschillende musea, kunstgalerijen en marktjes bezoeken.

Rondreizen

De beste manier om rond te reizen in Cuba is met de auto. Ruud en Marieke Jongedijk uit Leiden, beiden psychiater, maakten in 2014 een rondreis van tweeënhalve week door Cuba met hun kinderen Sander, Nina en Benthe. Marieke: ‘Cuba stond al lang op ons verlanglijstje. Vanwege de cultuur, maar ook vanwege de mooie natuur en het aparte politieke systeem, waarin artsen minder verdienen dan vuilnisophalers. We toerden met een VW-busje door de westelijke helft van Cuba en logeerden in casas particulares [bed and breakfast, red.]. Dat ging prima: comfortabel, goed eten en supervriendelijke mensen.’

Soms waanden ze zich terug in de tijd: ‘In de steden is veel vergane glorie, prachtige paleizen die in verval zijn geraakt. Dat heeft ook wel iets. Soms valt de airco uit of zit je een dagje zonder water. En je eet elke avond ongeveer hetzelfde: kip of rundvlees met rijst en bonen. Maar dat kon voor ons de pret niet bederven.’ Gestart in het prachtige Havana bezochten ze tabaksplantages, luierden ze enkele dagen aan de kust en deden ze Trinidad aan. Ruud: ‘De gids die ons daar rondleidde, was kritisch. Hij liet doorschemeren dat er veel niet in orde is in zijn land. Zo is er nauwelijks sprake van nieuwsvoorziening via internet of kranten. Inderdaad, de ramp met de MH17 ging aan ons voorbij doordat we verstoken waren van nieuws.’

Fietsvakantie

Het reizen per bus is ook een goede manier om van a naar b te komen in Cuba. Ze zijn redelijk betaalbaar, snel en punctueel. Er zijn twee busmaatschappijen in Cuba: Viazul en Astro. Beide maatschappijen rijden tussen bijna alle grotere steden. Het is aan te bevelen om voor de populaire routes, zoals Havana-Trinidad, Trinidad-Santa Clara en Santiago de Cuba-Baracoa, van tevoren tickets te reserveren.

Wat niet meteen in je opkomt, is dat Cuba volgens kenners tot de tien mooiste fietslanden van de wereld behoort. Houdt u van fietsen en hebt u een goede conditie, dan is een meerdaagse fietstocht zeker aan te raden. De schaarse wegen zitten wel vol gaten, kies daarom voor een fiets met brede banden en neem reservespullen mee. Soms moet u klimmen, maar de hellingen zijn niet steil. Fietst u in de warmste maanden juli en augustus, ga dan met het oog op de hitte vroeg op pad. Soms ontbreekt bewegwijzering, dus het is wel handig als u een paar woordjes Spaans spreekt.

Livemuziek

Terug naar de psychiaters Ruud en Marieke Jongedijk. Hun gezin ervoer de ene na de andere verrassing bij hun rondreis. Marieke: ‘Je komt ogen tekort. Je bereidt je goed voor, maar dan word je toch nog verrast door vrijwel lege snelwegen waar lifters en verkopers zomaar op de weg lopen. Of je ziet straten met louter karren met ossen of paarden ervoor, of straten met alleen maar antieke Amerikaanse auto’s. En overal livemuziek! In Trinidad speelden ze op straat. Daar komt jong en oud op af, er wordt volop gedanst. Dat is mooi om mee te maken. Tegelijkertijd weet je dat er mensen om politieke redenen gevangenzitten en zie je de armoede. Dat is wel raar. Overigens merk je niets van onderdrukking, je ziet nauwelijks politie of militairen. Wij konden ons vrij bewegen en overal naartoe.’

Goedkoop reizen

Reizen door Cuba hoeft beslist niet duur te zijn. Net zoals de familie Jongedijk kunt u overnachten in de zeer betaalbare casas particulares. De mensen zijn aardig, en bovendien is het eten er goed. Daarnaast mogen particulieren huiskamerrestaurants uitbaten, paladares genoemd. Ook kunt u in zogenaamde campismos overnachten, vakantiedorpen voor de Cubanen zelf. Ze zijn primitief maar schoon. Eten onderweg is wat minder eenvoudig in Cuba. Neem daarom ’s ochtends eten mee uit de B&B en doe zoals de Cubanen zelf: is er wat te koop, koop dat dan. Onderweg koopt u koekjes of een gebakje, met wat geluk vindt u fruitstalletjes, soms een broodje en vooral veel frisdrank. De Cubaanse koffie is goed te drinken, water is niet altijd gemakkelijk te verkrijgen en vaak in kleine hoeveelheden en kleine flesjes. Onderweg kun je meestal alleen in peso’s betalen, dus zorg dat u daar wat van bij u hebt.

Wat doet u verder in Cuba?

Duiken – Alleen al in Varadero zijn meer dan dertig duikspots en bij Cayo Coco vindt u een van grootste koraalriffen ter wereld. Ook bij Isla de la Juventud kunt u duiken om de diverse koraalriffen te bewonderen. En weer terug op het vasteland van Cuba, breng een bezoek aan het museum in Playa Girón, scène van de invasie in de Varkensbaai in 1961. Hier zijn onder meer de CIA-plannen voor de invasie te bekijken.

Wandelen – In de Sierra Maestra, het gebergte dat gedomineerd wordt door Pico Turquino, de hoogste berg van Cuba, kunt u prachtige wandelingen maken. Ook kunt u een trektocht maken door de moerassen en bossen van het Zapata schiereiland, met zijn vele vogels, zoogdieren en reptielen.

Muziek – Zie de beste musici en dansers van het land aan het werk in Santiago de Cuba, dé stad van de muziek. De Afrikaanse invloeden zijn ook in de muziek terug te horen, maar de Cubaanse muziek overheerst. Bezoek het beroemde Casa de la Trova voor geweldige optredens, maar ook op genoeg andere podia treden dagelijks goede lokale artiesten op.

Revolutie – Bezoek het Museo de la Revolución voor een historische context van modern Cuba. Of drink iets in Castillo de Farnés waar Che en Castro toostten op het succes van de revolutie. Bezoek in elk geval het museum en het mausoleum van Che Guevara in de revolutiehoofdstad Santa Clara. Hier versloeg Che met driehonderd rebellen de troepen van dictator Batista.

Cuba en Amerika

In de jaren zestig van de vorige eeuw kregen de VS en Cuba het geweldig aan de stok naar aanleiding van de Varkensbaai-crisis. Er werd een wederzijdse boycot ingesteld, die maar liefst vijftig jaar duurde. Begrijpelijkerwijs was vooral Cuba de dupe van dit embargo. Op 20 juli 2015 heropenden de Verenigde Staten hun ambassade in Havana en diezelfde dag ging de Cubaanse ambassade in Washington open. Met deze koerswijziging werden de diplomatieke contacten hersteld, verschillende beperkingen op reizen en financiële transacties opgeheven en export- en handelsbeperkingen versoepeld. Obama zal Cuba wel blijven aanspreken op het gebrek aan mensenrechten en democratie. The New York Times schreef: ‘Een halve eeuw Koude Oorlog is voorbij. Cuba kan weer ademhalen.’

Over de familie Jongedijk

Ruud en Marieke Jongedijk zijn beiden psychiater. Marieke werkt als psychiater bij GGZ Rivierduinen, locatie Duin- en Bollenstreek. Poliklinisch behandelt zij mensen met onder meer depressie, angststoornissen en autisme. Ruud is als inhoudelijk directeur verbonden aan Stichting Centrum ’45, landelijk centrum voor specialistische diagnostiek en behandeling van mensen met complexe psychotraumaklachten.

Goed om te weten

• Voor Cuba is een geldig paspoort nodig dat na vertrek nog minimaal zes maanden geldig is, en een visum. Het visum krijgt u in de vorm van een toeristenkaart en kost rond de € 22 per persoon.

• U bent verplicht een ziektekosten- of reisverzekering te hebben met dekking voor medische kosten. Deze verzekering moet afgesloten zijn bij een door Cuba erkende verzekeraar. Kunt u niet aantonen dat er een geldige verzekering van kracht is, dan bent u verplicht om op de luchthaven in Cuba een vervangende Cubaanse reisverzekering af te sluiten.

• In Cuba bestaan twee officiële valuta, te wetend de Cubaanse peso (CUP), voor met name de lokale bevolking, en de Cubaanse peso convertible (CUC) voor buitenlanders. Als toerist kunt u echter met de peso enkel terecht op straat, als u aan stalletjes iets wilt eten, of in sommige staatswinkels. Bij sommige trein- en busstations kunt u ook nog met peso’s betalen, maar bij de grotere moet je als buitenlander meestal in peso’s convertibles betalen. Nederlandse giro- en bankpassen zijn in Cuba niet bruikbaar. Zorg dus voor voldoende contant geld (euro) om ter plaatse om te wisselen in CUC.

Praktische informatie over Cuba vindt u op de website van de ­ambassade: cuba.nlambassade.org, zoek op ‘­praktische informatie’.

Aanbevolen reisorganisatie:

Cuba Online: www.cubaonline.nl.