Omdat artsen mensen zijn
Wat je moet weten over tuchtrecht en aansprakelijkheid
Regionale tuchtcolleges kregen vorig jaar ruim 1.400 tuchtklachten over (vermeende) fouten van artsen. Iedere arts krijgt in zijn loopbaan gemiddeld twee keer te maken met zo’n klacht. Is dat reden voor grote ongerustheid? En hoe zit het met verzekeringen voor tuchtzaken en aansprakelijkheid?
Als arts werk je meer dan ooit in een glazen huis. Zo zond de Avro dit voorjaar acht nieuwe afleveringen uit van het tv-programma Missers. Hierin werden zaken behandeld waarbij de patiënt of nabestaanden de arts beschuldigden van een medische fout. Gemiddeld keken ruim één miljoen Nederlanders naar het programma. Ook op internet staat van alles over medische onvolkomenheden. Op
www.tuchtcollegegezondheidszorg.nl
zijn honderden uitspraken te vinden van de tuchtcolleges in Amsterdam, Den Haag, Zwolle, Groningen, Eindhoven en het Centraal Tuchtcollege. De casuïstiek - met geanonimiseerde artsen en patiënten - betreft medisch falen in de volle breedte. Een te laat onderkende blindedarmontsteking, een verkeerd behandelde borsttumor, miskende prostaatklachten et cetera. Ook sterfgevallen die mogelijk te vermijden waren geweest komen aan de orde.
Volgens het vorig jaar verschenen rapport ‘Onbedoelde schade in Nederlandse ziekenhuizen’ zijn in 2004 ruim 1.700 mensen overleden door vermijdbare fouten. Dat cijfer is wat omstreden, maar duidelijk is dat artsen regelmatig fouten of zelfs blunders maken. Uit reconstructies blijkt dat een ernstige medische fout vaak wordt veroorzaakt door een noodlottige samenloop van omstandigheden, waarbij bijvoorbeeld ook tijdgebrek, communicatie en organisatie van zorg een rol spelen. Maar bedenk wel: ‘fout gegaan’ is niet altijd ‘fout gedaan’.
De meeste klachten die door een tuchtcollege worden behandeld, zijn afkomstig van een patiënt of een familielid van de patiënt. Een enkele keer maakt een collega-arts of de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) een zaak aanhangig. De inspectie (
) houdt namens de overheid onpartijdig toezicht op de gezondheidszorg in Nederland. Bij calamiteiten is de raad van bestuur van een ziekenhuis verplicht de calamiteit bij de inspectie te melden.
Gebrekkige communicatie
Rode draad bij veel klachten is de gebrekkige communicatie tussen arts en patiënt. De ontevredenheid van de patiënt over de bejegening door de arts is niet altijd reëel. Soms zoekt de patiënt of zijn familie als het ware een zondebok voor het slechte nieuws. De ervaring leert dat een arts veel ellende kan voorkomen door duidelijke, invoelende communicatie over bijvoorbeeld ziektebeeld, medicijnen, bijwerkingen, prognoses en onzekerheden. Betrek bij die zorgvuldige communicatie niet alleen de patiënt, maar ook de familieleden die zijn betrokken bij de zorg van de patiënt. Realiseer je dat patiënten en hun familie kritischer en beter zijn geïnformeerd dan ooit. Even googelen om te achterhalen waarop symptomen kunnen duiden, is geen uitzondering.
Het tuchtrecht geldt voor alle artsen die zijn ingeschreven in het BIG-register. Voor coassistenten geldt het dus nog niet, maar voor arts-assistenten wel. In geval van een gegrondverklaring kan het tuchtcollege verscheidene maatregelen opleggen: een waarschuwing, een berisping, een boete van maximaal 10.000 euro, een (voorwaardelijke) schorsing, een tijdelijke beperking voor bepaalde verrichtingen of een doorhaling in het BIG-register. In het laatste geval - dat zelden voorkomt - mag je niet meer werken als arts. Van de ruim 1.400 klachten die in 2007 bij de tuchtcolleges zijn ingediend, is uiteindelijk bijna 60 procent ongegrond verklaard. Bij de overige klachten vormen waarschuwingen de hoofdmoot. Waarschuwingen en berispingen worden niet geregistreerd in het BIG-register, beperkingen, schorsingen en doorhalingen wel.
Zodra je staat ingeschreven in het BIG-register, kun je te maken krijgen met tuchtzaken. Het is verstandig om daarvoor een rechtsbijstandverzekering af te sluiten, omdat de juridische kosten van een tuchtzaak al snel flink oplopen. Weliswaar hebben ziekenhuizen steeds vaker een collectieve rechtsbijstandverzekering voor hun werknemers, maar individuele medici vallen regelmatig tussen wal en schip. Bedenk dat patiënten en familieleden tot tien jaar na dato een tuchtklacht kunnen indienen. Als je inmiddels in een ander ziekenhuis werkt, kun je geen rechten meer ontlenen aan de collectieve verzekering van de oude werkgever of weigert de oude werkgever voor de kosten op te draaien. Zo’n weigering is bijvoorbeeld een gevolg van het te laat of onvolledig aanmelden van de casus bij de toenmalige werkgever. Daarom is het als zelfstandig beroepsbeoefenaar goed een individuele rechtsbijstandverzekering af te sluiten. Informeer ernaar bij je verzekeraar.
Aansprakelijk
Behalve het tuchtrecht is ook de aansprakelijkheid van belang. Patiënten en hun familieleden kunnen grote claims op tafel leggen, vooral als een fout leidt tot blijvende invaliditeit of overlijden. Denk bijvoorbeeld aan de timmerman die na een verkeerde behandeling van zijn hand niet meer in staat is zijn werk goed te doen (zie kader Gemiste diagnose op blz. 28). Of denk aan de man die na het overlijden van zijn vrouw alleen achterblijft met drie jonge kinderen, waardoor hij korter moet gaan werken. Belangrijk is dat het ziekenhuis en hulpverleners zich onthouden van toezeggingen waaruit erkenning van aansprakelijkheid en daarmee een plicht tot schadevergoeding blijkt. Dat kan verkeerde verwachtingen wekken en het belang van de verzekeraar schaden.
Ook zonder veroordeling door het tuchtcollege kan een claim door de verzekeraar worden gehonoreerd. Zo’n claim, die bijvoorbeeld arbeidsongeschiktheid, medische kosten, praktische aanpassingen, huishoudelijke hulp en gederfde levensvreugde betreft, kan oplopen tot honderdduizenden euro’s. Het is essentieel om voor beroepsaansprakelijkheid te zijn verzekerd. Alle ziekenhuizen in Nederland hebben voor al hun medewerkers die medische handelingen verrichten zo’n verzekering. Ook stagiairs, coassistenten en arts-assistenten vallen onder deze dekking. Als je in een ziekenhuis werkt, is je aansprakelijkheid dus automatisch verzekerd, maar als huisarts of in een andere zelfstandige functie moet je die aansprakelijkheid zelf verzekeren.
Dossiervorming
Verzekeren is verstandig, maar wat kun je doen om alle ellende te voorkomen? Zorgvuldig medisch handelen en correct communiceren, natuurlijk. Win bij twijfel altijd advies in bij je supervisor of een meer ervaren collega. Zolang je in opleiding bent, is je supervisor verantwoordelijk voor je handelingen, maar je behoudt altijd een belangrijke eigen verantwoordelijkheid. Een goede overdracht naar je supervisor is daarom cruciaal.
Dossiervorming is een ander punt dat wel eens wordt onderschat. Een goed ingevuld medisch dossier is medebepalend voor de kwaliteit van de zorgverlening. Deze informatie is immers van belang bij overdrachten, zorgt voor continuïteit en herleidbaarheid van het beloop van de behandeling. Diezelfde herleidbaarheid biedt jou als zorgverlener ook bescherming. Een onvolledig dossier kan bij een klacht of claim aanleiding zijn voor problemen. Noteer alle relevante bevindingen in het dossier van de patiënt, ook als ze niet alarmerend zijn (‘geen koorts’).
Daarnaast werkt het in een tuchtzaak in je voordeel als het dossier op orde is. Niet alleen omdat je kunt aantonen dat je zorgvuldig hebt gehandeld, maar ook omdat de dossiervoering een apart aandachtspunt is bij de tuchtrechterlijke toetsing. Tuchtcolleges toetsen wat een arts op het bewuste moment had behoren te doen, afgemeten aan het niveau van een redelijk bekwame vakgenoot.
Durven
Ondanks alle oplettendheid en voorzorgsmaatregelen maakt ieder mens soms een fout. Gelukkig gaat het in verreweg de meeste gevallen goed. Mimi Mulder, algemeen chirurg, vaatchirurg en panellid van het tv-programma Missers verwoordde het onlangs in Arts & Auto als volgt: ‘Op de dag dat ik als chirurg geen fout meer mag maken, leg ik mijn operatiemes neer’.
Op
is meer informatie te vinden over aansprakelijkheidsverzekeringen. Wil je meer weten over tuchtzaken? Bel dan de Stichting Rechtsbijstand Gezondheidszorg (SRG), telefoon 030 2474 999.
Als je een aansprakelijkheidsverzekering hebt afgesloten bij VVAA, wordt de zaak behandeld door juristen van deze vereniging. De rechtsbijstandverzekering wordt uitgevoerd door de juristen van SRG. MediRisk behandelt specifiek de claims van ziekenhuizen, ook als daarbij arts-assistenten of medisch specialisten zijn betrokken.
Anton van Tuyl
