Expeditiearts: de praktijk

Wat voor expedities heb je zelf als expeditiearts begeleid?

‘Ik ben een aantal keer naar het basiskamp in de Mount Everest, één keer op Antarctica en met meerdere kortere expedities zoals de Kilimanjaro mee geweest. Een zeer uitdagende expeditie heb ik gehad naar Noord-Noorwegen, niet per se vanwege de locatie, maar omdat het een groep jongeren van 16-18 jaar betrof, die zichzelf aan het ontwikkelen en ontdekken was. Naast preventie en medische trainingen ging het vooral om veel coaching en persoonlijke ontwikkeling. Een soortgelijke expeditie heb ik begeleid in Oman, met een groep van 18- tot 22-jarigen. Ik merkte wel dat deze groep volwassener was, je bent dan minder de ‘moeder’ van de groep. Ook daar richtte ik mij met name op de persoonlijke ontwikkeling, waar je veel waardering voor terugkrijgt.’

Waren er eenzame momenten tijdens de expedities?

‘Als expeditiearts heb ik dit gevoel nooit gehad. Eigenlijk waren mijn privévakanties het meest afgelegen. Dagen wandelen zonder iemand tegen te komen in Amerika bijvoorbeeld. Dan voelt het soms alsof je alleen op de wereld bent – maar dat vind ik juist heerlijk!’

Antarctica was een van de meest afgelegen expedities, maar toen was ik met een andere arts en deelden we de verantwoordelijkheden. De randvoorwaarden waren goed, je werkt met een heel team en er is contact met het vasteland door middel van een satelliettelefoon. Daarnaast was de medische tent goed uitgerust, ik kon zelfs trombolyse uitvoeren. Dit kwam doordat het dichtstbijzijnde vliegtuig voor evacuatie op vier uur vliegafstand in Chili staat. Je moet dus altijd minstens acht uur kunnen overbruggen – in een ideale situatie met goede weersomstandigheden waarbij het vliegtuig direct kan vertrekken. Op (bijna) alle expedities was de back-up goed geregeld en waren er mensen waar je op kon terugvallen.’

Heb jij je weleens in gevaar gevoeld?

‘Ja, zeker. In 2015 zat ik op het basiskamp in de Mount Everest toen er een aardbeving in Nepal plaatsvond. Toen voelde ik echt het gevaar, ik wist niet wat me overkwam en wat ik meemaakte. Nadat de aardbeving voorbij was, ging ik terug naar mijn gedeelte van het kamp. Gelukkig viel het mee; er was wel schade, maar iedereen was ongedeerd. Een halfuur later kreeg ik de oproep dat ik elders nodig was. Onderweg daarnaartoe kwam ik mijn eerste patiënt al tegen, die ik ging behandelen. We hebben een tent in het kamp gebruikt als kliniek. Hier hebben we alle slachtoffers naartoe laten komen. Daar ben ik gaan triëren wie naar welke tent mocht en mijn collega's zijn hen gaan behandelen.’

Hoe kijk je op deze ervaring terug?

‘Het was verschrikkelijk om mee te maken. Desondanks vind ik het als arts wel fijn om te weten dat ik blijf staan en functioneren op het moment dat het ertoe doet. Je weet van tevoren niet of je kan functioneren onder zulke omstandigheden, totdat je het meemaakt. Ik heb er veel van kunnen leren en put ook nog steeds uit deze ervaring.’

Wat was jouw eigen hoogtepunt?

‘Het is heel mooi om te zien hoe je team samenwerkt om problemen op te lossen. Zo had ik ooit een patellaluxatie op een gletsjer. Ik heb toen iemand instructies gegeven om mijn patella weer op zijn plaats te zetten. Uiteindelijk ben ik met een helikopter van het ijs afgetakeld, maar het is me gelukt om alsnog terug te keren naar het basiskamp. Je kunt bij de pakken neer gaan zitten, maar voor mij was het belangrijk om terug te gaan naar onze uitvalsbasis. Waar een wil is, is een weg! Ondanks dat ik niks kon met mijn been in het gips, droeg ik toch veel bij door anderen te begeleiden en mijn eigen veerkracht over te brengen op anderen.’

Wat voor kwaliteiten heb je nodig om expeditiearts te zijn?

‘Je moet het ten eerste heel leuk vinden om op expeditie te gaan. Je bent namelijk echt lid van de expeditiegroep en je moet de skills hebben om deze dan ook te volbrengen. Of je het leuk vindt om te doen weet je pas als je het een keer gedaan hebt. Mijn tip is dan ook om eerst als deelnemer mee te gaan op expeditie. Daarnaast is het belangrijk om een goede teamplayer te zijn. Een goede samenwerking met de expeditieleider en de groepsleden is van groot belang. Ook niet onbelangrijk is natuurlijk de medische kennis. Er worden geen duidelijke eisen gesteld aan expeditieartsen, daarom is het belangrijk om zelf kritisch te kijken naar je kennis en vaardigheden. Zorg dat je beschikt over de juiste kennis door relevante cursussen te volgen. In principe kan iedere arts het vak uitoefenen door middel van de juiste scholing. Het belangrijkste is dat je de zieke patiënt er snel uit kunt pikken. Daarom zijn de meeste expeditieartsen generalisten – SEH-artsen of huisartsen.’

Wat voor invloed heeft het werk op je sociale leven?

‘Expedities duren vaak één tot acht weken, met uitschieters naar meerdere maanden. Je bent dus een lange tijd van huis. Daarom zijn de meeste expeditieartsen ook jonge klaren van rond de 30 jaar oud, omdat zij nog niet gesetteld zijn. Als zij ouder worden, stoppen ze vaak met hun werk als expeditiearts. Maar er zijn er zeker ook die blijven hangen vanwege hun passie voor het vak.’

Wat zijn nadelen van het vak?

‘Het is niet altijd zo spannend als je zou denken. Bij slecht weer heb ik weleens hele dagen in een tent gezeten en wist ik niet meer wat ik nog kon doen om mezelf bezig te houden. Heel lang op dezelfde plek zijn, is soms gewoon heel saai. Daarnaast kost het bijvoorbeeld in de bergen tien keer zoveel moeite om jezelf in te spannen dan op zeeniveau. Dit kan heel zwaar zijn, maar des te belangrijker zijn leuke teamgenoten.’

Word je betaald voor het werk?

‘Voor alle expedities geldt een onkostenvergoeding. Bij luxere expedities worden hogere eisen gesteld aan de expeditieartsen en dan geldt er wel een extra vergoeding. Maar dit is beduidend minder dan het salaris in een ziekenhuis. Je wordt er dus niet rijk van, het moet echt je passie zijn!’

Ben je door dit artikel geïnspireerd om op expeditie te gaan? Lees dan nog snel de weetjes en praktische tips van Anne om een expeditie goed te doorstaan!