Juridische strijd om studieplek geneeskunde vaak tevergeefs

Bij de rechter strijden tegen een afwijzing na decentrale selectie levert weinig op. Dat blijkt uit uitspraken van beroepszaken die hier sinds 2017 over zijn aangespannen. Slechts enkelen van de aspirant-geneeskundestudenten kregen op die manier iets voor elkaar.

Sinds geneeskundefaculteiten enkel via decentrale selectie mogen selecteren voor de schaarse studieplekken voor geneeskunde, hebben ruim veertig aspirant-studenten hun afwijzing tot bij de rechter aangevochten, blijkt uit uitspraken over de jaren 2017-2023. In 2017 kozen tien kandidaten voor de rechterlijke route, een aantal dat in de twee jaar erop zakte naar vier en vervolgens zelfs naar nul. Van 2020 tot 2022 fluctueerde het aantal beroepszaken tussen acht en elf. In de eerste maanden van dit jaar is er nog geen uitspraak gedaan.

Activiteiten meetellen

De kandidaten vechten aan dat ze in een eerste van twee selectierondes zijn uitgevallen, of dat de ranking in hun ogen te laag is. In driekwart van de zaken achtte de rechter die beroepen ongegrond. Veel klachten hebben betrekking op kandidaten die vinden dat de selectiecommissie hun vrijwilligers-, bestuurs- of sportactiviteiten niet voldoende heeft meegewogen. Ook is er de afgelopen jaren het nodige protest geweest tegen het schrappen of aanpassen van selectieonderdelen vanwege coronamaatregelen. Maar die klachten krijgen meestal nul op het rekest: de rechter wijst er vaak op dat de wetgever universiteiten ‘een zeer grote beleidsruimte’ geeft om de selectieprocedure vorm te geven. Ook acht de rechter de afwegingen van selectiecommissies meestal zorgvuldig.

In een kwart van de zaken vond de rechter het beroep wel gegrond. Het meeste succes hadden kandidaten die aanvoerden dat een universiteit verzuimd had hun bij een toets meer tijd of extra hulpmiddelen te verstrekken vanwege hun dyslexie. Ook blijkt beroep zin te kunnen hebben als een middelbare school een cijferlijst of vwo-diploma verkeerd heeft gedateerd.

Najaar uitspraak

Die uitspraken volgen overigens vaak pas als het beoogde studiejaar al is begonnen. Dat is op zich niet bezwaarlijk, omdat die gegronde zaken ‘vaak gaan over het nogmaals mogen deelnemen aan de selectie’, aldus opleidingsdirecteur Marjolein van de Pol van het Radboudumc. ‘Dan is het najaar dus ruim op tijd.’ Zo denkt ook vice-decaan Christa Boer van de VU erover. ‘Ik denk dat als je zo graag geneeskunde wilt studeren het uitzicht op een plek in het daaropvolgende studiejaar al als positief wordt ervaren.’

Een enkeling kreeg voor elkaar dat er voorlopig een studieplekje werd gereserveerd, of verdere deelname in de selectieronde werd verzekerd, in afwachting van een definitieve uitspraak. Er zijn ook bezwaren die (op delen) gegrond werden geacht, maar waarbij het universiteitsbesluit wel in stand werd gehouden. Dit was bijvoorbeeld het geval bij een meisje dat er volgens de rechter terecht op wees dat een universiteit het besluit over de inrichting van de selectieprocedure aan de verkeerde persoon had overgelaten. Maar dat zei volgens die rechter niks over haar kans op een plek, dus bleef de afwijzing zelf in stand.

Veel VU-kandidaten

Opvallend is dat relatief veel zaken betrekking hebben op kandidaten die zijn afgewezen bij de selectieprocedure van de VU (in 2020 zeven van de elf, in 2021 vier van de acht, in 2022 acht van de elf). Vicedecaan Boer denkt dat dit komt ‘omdat wij op basis van een breder spectrum van criteria selecteren dan alleen kennis’, en dus niet alleen op toetsen met vaste antwoorden. Dat lijkt kandidaten ‘ruimte te bieden’ om het besluit aan te vechten. Dat een protest vaak ongegrond wordt verklaard, komt volgens haar omdat de beoordeling ‘is geobjectiveerd’ door een protocol met meerdere checks. Boer wijst erop dat de bezwaar- en beroepstrajecten universiteiten ‘veel tijd en middelen’ kosten.

Aspirant-studenten geneeskunde die geen studieplek kregen via decentrale selectie, kunnen deze uitkomst eerst intern bestrijden via een bezwaarprocedure bij de betrokken universiteit. De meeste geneeskundefaculteiten wilden zich onlangs niet uitspreken over hoeveel aspirant-geneeskundestudenten dat precies doen. Volgens opleidingsdirecteur Van de Pol hebben wel alle faculteiten te maken met ‘klachten/verzoeken om alsnog geplaatst te worden’.

Een aspirant-student die zich niet kan vinden in de uitkomst van de bezwaarprocedure kan vervolgens naar de bestuursrechter studentenzaken van de Raad van State stappen.