De ‘communistische communicatiestijl’

Voor mijn keuzecoschap zit ik op een SEH in Tsjechië. De zorg komt medisch inhoudelijk veel overeen met Nederland (met uitzondering van alle medicijnnamen helaas). Maar de communicatiestijl verschilt behoorlijk. Mijn huisgenoot verwees er ook wel naar als de ‘communistische communicatiestijl’. Alhoewel ik vooral niet deze stijl volledig wil afkraken – alles heeft zijn goede en zijn slechte kanten – snap ik hierdoor nu wel meer het belang van de ‘SCEGS’ en ‘biopsychosociaal model’, wat we in Nederland soms té vaak horen.

We gaan van patiënt naar patiënt. De anamnese is maximaal tien vragen lang. Patiënten krijgen de kans om met ‘ja’ en ‘nee’ te antwoorden. Er wordt weinig uitleg gegeven en in de uitleg die wél gegeven wordt is er weinig ruimte om het nieuws laten bezinken. Als coassistent loop ik erachteraan en krijg ik jammer genoeg niet echt meer te doen dan kijken en luisteren.

Toevallig komt er een Nederlandse patiënt op de SEH, met uiteindelijk een herseninfarct als diagnose. Als de neuroloog dit met hem bespreekt in het Engels, zie ik de schrik op zijn gezicht. Het stuk uitleg dat volgt over de medicijnaanpassingen komt duidelijk niet binnen. Ik sein naar hem dat ik het nog een keer met hem doorneem in het Nederlands. Er komt wat meer opluchting op zijn gezicht. Nu is dit natuurlijk een unieke situatie, dat ik met de patiënt in zijn eigen taal kan communiceren. Maar een herseninfarct als diagnose kun je niet even tussen neus en lippen door bespreken. Zelfs al spreek je de taal van de patiënt niet, een geschrokken en verdrietige mimiek begrijpt iedereen.

Ik schrik zelf eigenlijk best wel van wat ik zie. Op de zorg heb ik inhoudelijk echt niks aan te merken. De artsen zijn enorm ervaren en weten precies wat ze doen. Op hun inschatting vertrouw ik volledig. En helemaal afkraken wil ik het ook niet. Ik snap ook dat ieder land zijn eigen opleidings- en communicatiestijl heeft en dat ik met een Nederlands gekleurde bril naar de zorg in Tsjechië kijk. Ook heeft iedereen zo zijn dag weleens niet. Maar ik betrap mijzelf er toch op dat mijn frustratie oploopt. Als patiënt zou ik zelf zo niet behandeld willen worden. Aan het einde van de dag ga ik nogal gedemotiveerd naar huis. Mijn huisgenoot – ook geneeskundestudent – herkent mijn frustratie. Ze noemt het een attribuut van de communistische tijd, waarin de artsen op een fundamenteel andere manier opgeleid zijn.

De volgende dag zijn de artsen jonger. Een aardige neuroloog neemt mij onder zijn hoede. Hij legt alles uit, laat mij lichamelijk onderzoek doen bij de patiënten. En nóg belangrijker: hij maakt grapjes met de patiënten, stelt hen gerust en biedt uitleg. De internist laat een 85-jarige patiënte even doorbabbelen over de chronische rugpijn die ze heeft, zelfs al is het niet relevant voor de huidige klacht. Mijn vertrouwen is weer hersteld. En luisteren blijkt te lonen: de vrouw vist een fles sterke drank uit haar tas en stopt deze in de doktersjas, ondanks herhaaldelijke pogingen van de arts om deze te weigeren. Later wordt er nog een doos met chlebíčky, ruim belegde broodjes, bezorgd als bedankje voor de behandeling – die uit niet heel veel meer bestond dan luisteren.

Biopsychosociaal model, SCEGS: volgens mij komt het er allemaal op neer dat je de patiënt behandelt zoals jij ook behandeld zou willen worden en luistert naar wat de patiënt verbaal en non-verbaal communiceert. De basis daarvan lijkt mij binnen de beschikbare tijd die er is luisteren naar de patiënt en de tijd nemen om uit te leggen wat er nou precies aan de hand is. Want dat zou je zelf toch ook willen?