Liefde en lust in de spreekkamer
Ze legde haar hand op de knie van de patiënt en keek hem diep in zijn ogen. Hij boog zich naar haar toe. De patiënt was voor de derde keer binnen twee weken bij haar op consult gekomen vanwege een pijnlijke knie. Rust en pijnstilling hadden te weinig effect, was zijn klacht. Het consult liep uit op een langdurig gesprek; zo lang dat hij de volgende dag moest terugkomen. Toen waagde ze het erop, ondanks het gevaar dat haar opleider kon binnenkomen.’
Deze casus is fictief. Er rust een taboe op lust en liefde in de spreekkamer; bijna niemand wil er openlijk over praten. Seks met de patiënt is ongeoorloofd.
Toch legt naar schatting 2,5 tot 4 procent van de artsen het aan met een patiënt. Sommigen verbreken de behandelrelatie en trouwen met elkaar. Hoeveel artsen heimelijk verliefd worden, is onduidelijk. Van studenten is ook niet bekend hoeveel er voor een patiënt vallen.
Beeld: Digital Vision
De Friese gynaecoloog en seksuoloog Doaitse Wilbers vindt lust en liefde in de spreekkamer niet bij voorbaat fout. Begin jaren negentig ondervroeg hij artsen over seksueel contact in hun relatie met patiënten. Nu geeft hij er nascholing over.
‘Seksueel contact met een patiënt is niet professioneel’, betoogt hij. ‘Maar gevoelens voor een patiënt zijn heel gewoon. De meeste mensen hebben het vermogen om de grenzen bij zichzelf te verkennen. Je moet er met iemand over praten die je helpt bij de afweging of je de grens overschrijdt.
Belangrijk hierbij is je eigen professionele houding. Bij de geneeskundefaculteit in Groningen is leren reflecteren op je eigen gedrag en handelen een wezenlijk onderdeel van de opleiding.Door de attitudevorming kom je erachter wanneer je over de schreef gaat.’
Hoewel verliefdheid heel prettig is, kan het voor artsen problemen opleveren: je kunt er niet te ver mee gaan. Collega’s spreken van disfunctioneren als een arts ‘het doet’ met een patiënt.
In de relatie arts-patiënt is er sprake van een machtsverhouding. De patiënt is van jou afhankelijk omdat je iets te bieden hebt, namelijk hulp. Het is niet de bedoeling dat je de patiënt opzadelt met jouw liefdesemoties, al mag je ze best bespreekbaar maken.
Is eigen verliefdheid doorgaans prettig, de lustgevoelens van een patiënt zijn dat vaak niet. Ook hierop rust een taboe. Veel studenten bespreken seksuele intimidatie weliswaar in kleine kring, maar openlijk vertellen over ervaringen met verliefdheid of seksueel getinte opmerkingen is er niet bij. Zelfs op de website
, waar studenten en co’s elkaar virtueel ontmoeten, zijn voornamelijk verhalen te lezen ‘van horen zeggen’.
Slechts één anonieme student openbaart zijn eigen ervaringen op de site. Hij wil ze echter niet toelichten aan Arts in Spe; daarom zijn relaas van de website: ‘Wat te denken van een jonge, aantrekkelijke vrouwelijke patiënte die zulke ernstige klachten ‘verzint’ dat je niet aan een borstonderzoek ontkomt en hier duidelijk van geniet en haar boezem ongeveer in je gezicht drukt? Of een idem jonge patiënte die tijdens onderzoekvraagt of je haar borsten mooi vindt ... en of je dat nou lekker
vindt, om eraan te zitten ... zij vindt het namelijk wél lekker (...)
Ik vond het helemaal niet prettig, voelde me opgelaten en ook enorm kwetsbaar omdat er een grens werd overschreden die ik zélf juist zo strak mogelijk probeer te bewaken (...) Het brengt me in een situatie die ik eigenlijk absoluut wil vermijden en die mij kwetsbaar maakt voor een klacht tegen mij!’
Op
schrijft ene Menno erover: ‘Tijdens dermatologie heb ik op de poli (...) een patiënte - reden van komst: ongerust over het grote aantal naevi verspreid over het lichaam - meegemaakt die op een erg vervelende manier avances maakte. Toen ik suggereerde om tijdens mijn overleg met de arts-assistent op z’n minst een T-shirt aan te doen, weigerde ze (...) Vervolgens moest ik er tot tweemaal toe erg op aandringen dat ze zich zou aankleden omdat het voor mijn beoordeling niet wordt gewaardeerd dat patiënten poedelnaakt in de spreekkamer achterblijven.’
Deze voorbeelden vallen onder het kopje seksuele intimidatie. Dit komt best vaak voor, zo blijkt uit onderzoek van hoogleraar vrouwenstudies Toine Lagro-Janssen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTVG, april 2005). Van de vrouwelijke studenten heeft 20 procent er wel eens mee te maken gehad.
De veroorzakers zijn vrijwel allemaal mannen. Sommige opleidingen behandelen dit onderwerp uitdrukkelijk. Dit blijkt uit de stroom brieven die volgde op het artikel.
Toen dit onderzoek werd gepubliceerd, haastten vertegenwoordigers van een aantal faculteiten zich om te zeggen dat hun faculteit ook ‘iets’ doet aan preventie of aan het weerbaarder maken van studenten/co-assistenten. Lagro-Janssen pleit in haar artikel voor meer begeleiding.
Dat deed de Groninger hoogleraar psychosomatische gynaecologie Weijmar Schultz afgelopen winter ook. Hij vindt dat in het geneeskundeonderwijs meer aandacht moet worden besteed aan lust en liefde in de spreekkamer. Tijdens zijn oratie in januari zei hij: ‘Door in onderwijs- en later in praktijksituaties seksuele gevoelens en emoties als normaal te beschouwen, kunnen ze herkenbaar, bespreekbaar en tegelijkertijd hanteerbaar worden.’
