Het sociaal leenstelsel: kijk het monster in de ogen

Bezwaren

Toen bekend werd dat de basisbeurs zou worden vervangen door een studielening, ging dat in de media gepaard met bezwaren en angstbeelden over de toekomst van de student. Dat studenten plotseling significant meer moeten lenen, zou leiden tot een verminderde doorstroom naar het hoger onderwijs. Het sociaal leenstelsel werd gezien als een stap terug in de tijd: studeren zou weer enkel voor de rijken worden, met name waar het een lange en dus dure studie als geneeskunde betreft. Ook zou een flinke studieschuld stress veroorzaken en het aanvragen van een hypotheek belemmeren.

Hypotheek

Cijfers van het CBS laten zien dat de doorstroom naar universiteiten sinds 2015 alleen maar is gestegen en dat de sociaaleconomische positie van ouders hierin geen rol speelt. Ook de aanmeldcijfers voor de opleiding geneeskunde zijn ondanks de invoering van het leenstelsel ieder jaar gestegen.

Wel blijkt uit een onderzoek van onderzoeksbureau Motivaction dat lenende studenten zich vaker vermoeid en emotioneel uitgeput voelen en meer prestatiedruk ervaren dan niet-lenende studenten. Ook leidt het hebben van een hogere studieschuld tot een significant lagere maximale hypotheek. Sluiskes: ‘Als starter met een hoge studieschuld ben je op de huidige woningmarkt vrijwel kansloos. Wil je toch een hypotheek afsluiten, dan ben je al snel afhankelijk van vermogende ouders. Het leenstelsel heeft dus tot gevolg dat de sociaaleconomische status van ouders een grotere rol speelt in het aanschaffen van een huis en het opbouwen van vermogen. Het werkt ongelijkheid in de hand.’

5 tips om je financiële situatie zelf te verbeteren

1. Steek niet je kop in het zand

‘Het grootste gevolg van het sociaal leenstelsel is dat je na je studie 35 jaar lang je studieschuld afbetaalt en deze schuld de maximale hypotheek die je kunt krijgen beïnvloedt’, zegt Sluiskes. ‘Daarom raad ik aan om zicht te houden op je studieschuld en je te verdiepen in de consequenties. Veel studenten steken hun kop in het zand, maar daarmee verdwijnt die studieschuld niet. Het is beter om te weten wat je kunt verwachten. Check jaarlijks je schuld bij DUO en controleer wat je maandelijkse lasten zullen zijn.’

2. Wees zuinig met geld, maar sla niet door

Veel studenten proberen zuiniger te leven door af te zien van dure sociale activiteiten, ze nemen een bijbaan of blijven langer thuis wonen. Sluiskes: ‘Sparen is een goede zaak, maar niet als dit ten koste gaat van je persoonlijke ontwikkeling. Door uit huis te gaan en veel sociale activiteiten te ondernemen leer je zelfstandig te zijn en ontplooi je jezelf. Neem alleen een bijbaan als je het aankunt naast je studie en als je het als een toevoeging ziet aan je studentenleven, omdat je het bijvoorbeeld interessant vindt. Pas op dat je jezelf niet overbelast: een jaar studievertraging oplopen is duurder dan niet werken en je studie sneller halen.’

3. Maak gebruik van de aanvullende beurs

De aanvullende beurs is een maandelijks bedrag dat je ontvangt als je ouders niet genoeg verdienen. Haal je binnen tien jaar je diploma, dan is de beurs een gift. De maximale beurs is met de invoering van het leenstelsel met 100 euro verhoogd en bedraagt momenteel 396,39 euro per maand. Op hoeveel geld jij recht hebt, hangt af van het inkomen van je ouders en bereken je eenvoudig op DUO.nl.

4. Vergeet de studievoucher niet

Hbo- en wo-studenten die tussen september 2015 en augustus 2019 zijn begonnen met lenen, liepen de basisbeurs mis en hebben niet kunnen profiteren van de beloofde extra investeringen in de kwaliteit van het hoger onderwijs. Hogescholen en universiteiten zouden tussen 2015 en 2017 600 miljoen euro extra investeren, vooruitlopend op de besparingen door de invoer van het leenstelsel. Maar volgens de Algemene Rekenkamer is er slechts 280 miljoen euro geïnvesteerd. Sluiskes: ‘Ter compensatie kunnen deze benadeelde studenten vijf tot tien jaar na hun afstuderen een studievoucher van 2000 euro besteden aan na- of bijscholing. Weinig studenten weten dit.’

5. Leer te relativeren

Door het leenstelsel stijgt de gemiddelde schuld volgens het Centraal Planbureau van 15.000 naar 21.000 euro, maar de terugbetalingsvoorwaarden zijn aanzienlijk versoepeld. In het oude stelsel moest de studieschuld binnen 15 jaar worden afbetaald. Dit is verruimd naar 35 jaar. Moesten studenten maximaal 12 procent van hun loon afdragen, nu is dat 4 procent van het inkomen boven het minimumloon. Na 35 jaar wordt de resterende studieschuld kwijtgescholden.

Hoewel je als geneeskundestudent langer studeert en meer schuld opbouwt, zijn de salarisverwachtingen goed en de terugbetalingsvoorwaarden coulant. Sluiskes: ‘Studeren zal je geen grote financiële problemen opleveren.’ Wel noemt ze het ‘problematisch dat studenten over de hele linie zoveel meer moeten lenen. Ze ervaren meer stress en hebben later een probleem op de woningmarkt. Dit terwijl de beloftes over extra investeringen in het hoger onderwijs niet worden gehaald.’