Ramadan

Het is eind juni en de mussen vallen van het dak van de hitte. Zuchtend ren ik de trap op naar mijn kamertje in de huisartsenpraktijk, waar ik patiënten ontvang. Het is de enige kamer zonder airco op de eerste verdieping onder het platte dak. Het is pas half tien ’s ochtends en het zweet staat al op mijn rug. Ik verlang naar vakantie.

De eerste patiënt van die ochtend. ‘Dag dokter’, zegt de jonge vrouw verlegen, terwijl ze me een hand geeft. Mijn blik valt op haar zwangere buik die prominent naar voren wijst. Ze kijkt vermoeid omhoog naar de trap, maar schuifelt desalniettemin zonder te mopperen voor mij uit de trap op, haar kirrende 3-jarige zoontje achterna. ‘Vertelt u eens’, zeg ik en knik haar vriendelijk toe. Ze begint te vertellen dat ze zo moe is, sterretjes ziet als ze opstaat en alsmaar misselijker wordt. Er gaan wat alarmbellen af. Ze is nu 34 weken. ik heb net in haar dossier gelezen dat ze in het eerste trimester tweemaal is opgenomen op de afdeling Gynaecologie/obstetrie vanwege hyperemesis gravidarum, en dat haar voedingsstatus sindsdien punt van aandacht is gebleven. ‘Hoe gaat het met eten?’, vraag ik, waarop ze me aangrijnst: ‘Ik mag nu niet eten, dokter. Ik vast; het is ramadan.’ ‘Mmm’, zeg ik, ‘drinkt u wel water?’ ‘Nee, dokter, alleen eten en drinken na zonsondergang en voor zonsopgang.’ Ik kan maar net voorkomen dat mijn mond openvalt. Ik schraap mijn keel en ga door: ‘Hoe lang bent u al aan het vasten?’ ‘Ehm, vijf dagen maar het gaat echt niet meer, ik voel mij zo slecht.’ Hierop draaien haar ogen en alle kleur trekt weg uit haar gezicht. Ik spring op en vul een bekertje water: ‘Alstublieft, drink dit toch op, alstublieft’, stamel ik. Zonder na te denken drinkt ze het water gulzig op. ‘Mag ik nog een glaasje?’, vraagt ze voorzichtig en ik vul nog een paar bekertjes water. Als ze een beetje bijgekomen is, vertelt ze dat ze een goede moslima wil zijn, dat ze de imam niet wil teleurstellen, dat ze zelf ook graag wil vasten, en dat ze het maar moeilijk kan aanvaarden dat ze er nu zoveel slechter tegen kan dan toen ze niet zwanger was. Ik glimlach en zeg voorzichtig: ‘Ik heb de Koran niet van A tot Z gelezen, maar ik weet wél dat kinderen, zieken, zwangere vrouwen en reizigers uitgezonderd zijn van de ramadan en dat u het vasten op een later moment kunt inhalen als u wilt.’ Opgelucht kijkt ze me aan en belooft met de imam te gaan praten en later de ramadan alsnog te doen. Ik geef haar mijn boterhammen mee voordat ze naar huis vertrekt en verwonder me erover dat zowel de imam als haar familie als zijzelf zich niet gerealiseerd hebben hoe gevaarlijk het is om niet te eten en drinken, helemaal met dit weer, terwijl ze nota bene zwanger is!

Een paar uur later maken we iets soortgelijks mee: een jonge meid van 12 met diabetes type 1 komt op het spreekuur omdat ze zich grieperig voelt. ‘Hoe gaat het met de suikers?’ vraagt de huisarts. Ze haalt haar schouders op en kijkt haar moeder aan. ‘We zijn aan het vasten’, zegt zij, ‘het is ramadan.’ ‘Aha, en wat voor insulineschema houden jullie nu aan?’, vraagt de huisarts. ‘De imam heeft gezegd dat zij alleen ’s ochtends en ’s avonds moet spuiten, dokter, dat klopt toch?’ Ik frons en kijk de huisarts aan. Die begint rode vlekken te ontwikkelen in haar hals en ik zie haar knokkels wit verkleuren in haar gevouwen handen. Ze haalt diep adem en legt dan uit dat de imam een imam is en geen dokter.

Aan het eind van de dag pak ik een ijsje uit de diepvries in het keukentje van de huisartspraktijk. Wat een dag, denk ik terwijl ik het ijsje oppeuzel. De zeer gemêleerde patiëntenpopulatie van de huisartsenpraktijk biedt elke dag weer veel stof tot nadenken. Het is een hele kunst in dergelijke consulten de juiste toon te vinden, begripvol maar sturend, zonder weerstand op te wekken door je te laten leiden door je eigen referentiekader, maar vanuit sec medisch perspectief patiënten op zeer humane en empathische wijze de best mogelijke medische zorg te bieden. Mijn bewondering is groot. 😊