Een zorginstelling hoort neutraal te blijven

Mijn ogen vallen op het haarnetje van de moeder van een patiënt die zo wordt geopereerd. Het netje was opgespannen om een hoofddoek, maar heeft zich door de afwezigheid van huid en haar om zich aan vast te haken opgebold, zodat het lijkt alsof moeders een vertwijfelde messy bun heeft opgestoken.

Na de operatie ga ik bij een van de operatieassistenten na wat het nut van dat netje was, als ze toch al een hoofddoek op had. Ik kreeg een lang uitgerekt ‘tja’ als antwoord. De chirurg draait zich om van haar operatieverslag, om te verkondigen dat het netje voor de uniformiteit wordt aangebracht. Zodat er geen verwarring ontstaat over wie wel en wie niet een netje op moet.

Ik moet meteen denken aan minister Dilan Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid, die vorige zomer hoofddoeken en andere religieuze symbolen wilde weren uit het politiekorps. Toen was het idee: uniformiteit, omwille van neutraliteit.

Alhoewel de uitwerking dus andersom is, proef ik in beide situaties eenzelfde soort banaliteit, en bij mij eenzelfde soort ongemak. Ik deel mijn gedachten met een allochtone arts, bij wie ik later meeloop op zijn poli. Hij knikt en komt met een eigen ergernis, ruwweg in dezelfde trant, van tijdens zijn doceren aan het Erasmus MC. De commissie inclusie en diversiteit heeft een gids gemaakt voor docenten, waarin onder andere wordt voorgeschreven de naam Mohammed te mijden tijdens de lessen. Het zou namelijk stigmatisering van allochtonen en buitenlanders in de hand werken.

Hij zucht. ‘Daarmee wordt een oplossing, gericht aan een bepaalde groep minderheden, degenen die zich miskend voelen in hun non-binaire identiteit, geboden aan een andere groep minderheden, de geneeskundestudenten van buitenlandse komaf. Het idee dat niet iedereen een hij of een zij is, wordt geprojecteerd op dat niet elke Noord-Afrikaanse man een Mohammed is.’

‘Niets ten nadele van de welwillendheid van de commissie, maar ze slaan de plank mis door deze groepen minderheden als een uniform geheel te behandelen’, gaat hij verder. ‘En dat leidt af van de echte problemen van, en de juiste oplossingen voor geneeskundestudenten met een migratieachtergrond. Zij hebben vaak geen andere artsen in de familie, zijn opgegroeid in een andere culturele context, en kunnen hun ervaringen dus niet spiegelen aan de mensen die voor ze staan in de collegezaal. Wat zij dus nodig hebben, is hulp. Voorbeeldfiguren. Begeleiding. Iemand die ze stimuleert om naar carrièreborrels te gaan. Dat hun verteld wordt dat gratis onderzoek doen uiteindelijk loont. Bevestiging in dat hun lagere cijfers ook zeker een structureel discriminatoire component bevatten.’

Hij trekt zijn verhaal nog breder. ‘Er was niemand die weerstand bood tegen het hijsen van de Oekraïense vlag bij het Erasmus MC, bij het begin van de oorlog. Maar daarmee werd de onschuldige Russisch-Nederlandse burger vergeten, die mogelijk niet meer naar het ziekenhuis durft vanwege het risico om gestigmatiseerd te worden.’ De arts had zelf in de periferie al patiënten gehad die er niet voor durfden uit te komen dat zij Russisch spreken. Door uniformiteit was men de neutraliteit vergeten te behouden die geacht wordt van een zorginstelling.

Ik excuseer mij, om het allemaal op me in te laten werken, en om een patiënt te gaan zien. Maar al bij het verlaten van de kamer, voel ik de drang opkomen de volgende keer dat netje van moeders hoofd te grissen.