Column 'in opleiding' - De ongrijpbaarheid van de hersenen

Praktische neurologie
zet de neuroloog
frustrerend vaak buitenspel

De overgang had niet groter kunnen zijn. Snelheid, efficiëntie en snijlust zijn abrupt vervangen door de oneindige twijfel van de neurologie. Met recht een beschouwend vak: het is ongeveer het enige wat ik doe.

Per toeval liggen bij mij op de afdeling louter herseninfarcten, hoogstens afgewisseld door een bloeding. In zes weken leer ik de belangrijkste behandeling voor een CVA: beschouwen.

Nieuw is het neurologisch onderzoek. Het is kaal zonder stethoscoop, met alleen een reflexhamer en een scherp stokje om gemene prikjes uit te delen. Het onderzoek bestaat uit een eindeloze batterij van testjes, waar bij mij altijd een gemengd beeld uit lijkt te komen. De grootste uitdaging is het instrueren van neurologisch beschadigde mensen.

Zo onderzocht ik een enorme, vriendelijke man. Zijn CVA was mild voor hem geweest, dus het verbaasde me dat hij totaal niet in staat was met zijn ogen mijn vinger te volgen. Zijn blik bleef twijfelen tussen mijn gezicht en mijn vinger. Ik vroeg of hij het moeilijk vond. ‘Ja, het is best lastig hoor,’ legde de man uit, ‘met het ene oog naar uw gezicht kijken en met het andere oog uw vinger volgen.’

Dat de ziektebeelden fascinerend zijn wist ik al. Al ver voor mijn studie was ik getroffen door de indrukwekkende bruikbaarheid, het zelfherstellend vermogen maar ook door de gekke kuren van een mensenbrein. Dankzij deze interesse las ik over hersenonderzoek, verbaasde ik me over The man who mistook his wife for a hat van neuroloog Oliver Sacks en ging ik op mijn achttiende psychologie studeren.
Maar juist dit blijkt nu het probleem. Terwijl het lezen van operatieverslagen het saaiste is wat er bestaat, is een operatie spannend en echt. Bij neurologie is het andersom. De meest treffende voorbeelden – iemand die kan schrijven maar onmiddellijk daarna zijn eigen zin niet meer kan lezen – zijn op papier even bijzonder als in het echt. De praktijk voegt naar mijn idee eigenlijk niet zo veel toe.

Nog veel meer dan theoretisch interessant, vind ik neurologie schrijnend. Nergens heb ik meer patiënten gezien met een NRNB-verklaring – niet reanimeren, niet beademen – dan hier. Relatief jonge mensen met enorme infarcten liggen voor zich uit te kijken, de broek netjes over de benen gedrapeerd omdat ze geen idee hebben hoe dat gekke ding toch aanmoet. Het enige wat de artsen kunnen doen is een plek in een revalidatiecentrum regelen, als het meezit. Als het tegenzit in een verzorgingshuis.

Wel is het fantastisch om te zien hoe mensen soms met sprongen vooruitgaan, hoe ze steeds meer begrijpen van de wereld om zich heen. Ik heb alleen niet het gevoel dat de neuroloog daar heel veel aan bijdraagt. Het grootste deel doen die rare hersenen gewoon zelf.

Niet bij alle ziektebeelden kunnen de hersenen het zelf. Jammer genoeg kan de neuroloog het dan niet altijd overnemen. Tijdens mijn coschap zie ik een voorheen kerngezonde dertiger langzaam wegglippen. Eén voor één vallen al zijn hersenzenuwen uit, tot hij bijna stikt in tong en speeksel en beademd via een tracheacanule op de ic ligt. In mijn laatste week komt een briljant neuroradioloog er op het nippertje achter wat het is – een rotbacterie in de hersenstam, simpel te behandelen met amoxycilline.

Hoewel de opluchting over het redden van dit leven enorm is, behoud ik toch de gedachte aan de gruwelijke tijd die deze man en zijn familie in het ongewisse hebben doorgebracht. Ik vind een week puzzelen leuk, twee maanden zenuwslopend en hachelijk.

Diezelfde eigenschap van de hersenen waardoor theoretische neurologie zo geweldig is, maakt praktische neurologie zo’n frustrerend vak. De ongrijpbaarheid van de hersenen zet de neuroloog veel te vaak buitenspel. Ik wil iets dóén. Dan lees ik in mijn vrije tijd wel Oliver Sacks.

Julia Franken is student geneeskunde

Medisch Contact 47 2009, rubriek 'in opleiding'

Meer columns