Je weet maar nooit

Tien jaar geleden werd het DNA van het eerste menselijke genoom vastgelegd, 3 miljard paar nucleotiden, aan 1 dollar per paar (enkel de publieke fondsen). Dit ontzagwekkende project had veel met de opeenvolgende grieppandemieën gemeen. Genen zijn sexy. Ze klinken in de oren als het geheim van ons bestaan. Mensen kan gemakkelijk een rad voor de ogen worden gedraaid. Dat werd dan ook schaamteloos gedaan, de potentiële mogelijkheden werden de hemel in geprezen door wie eraan verdiende en door hun spreekbuizen in de wetenschapsbladen, zonder erbij te vertellen dat het voorlopig nog sciencefiction was. Deskundigen zonder belangen in dezen, ergerden zich dood aan de opgeblazen propaganda en de ten hemel schreiende verkwisting van publieke middelen.

Zoals na de gruwelijke pandemie van Mexicaanse griep - gruwelijk in verspilling van geld en vertrouwen van het publiek - wordt de geschiedenis nu  ‘geïnterpreteerd’. Al is nog nooit voordien een circulerend griepvirus kwaadaardiger geworden, het had gekund. Je weet maar nooit. Het Human genome project (HGP) had een wetenschappelijk succes kunnen zijn. Je weet maar nooit. De grootste winst is dat we beseffen dat hoe de werking van genen tot uitdrukking komt in levende wezens, nog veel ingewikkelder is dan we al dachten. Dat was echter het argument van belangeloze deskundigen, waarom de identificatie van het genoom nu geldverspilling was. Wat hielp het letters tellen, als je de taal niet sprak?

Noteer dat het om timing gaat: DNA-technologie wordt snel goedkoper.
Vandaag zou het HGP een fractie kosten en binnen nog eens tien jaar kan een middelgrote universiteit het uitvoeren als onderzoeksproject. Tussendoor hadden we niets verloren en alleen maar gewonnen als we zoveel geld verstandig hadden geïnvesteerd in geduldig onderzoek. Wetenschap is het naarstig dieper boren, theorieën verfijnend met toetsbare hypothesen.

Stapelend toeval beëindigt
onze natuurlijke levensloop

Als we wat willen leren over veroudering en levensverlenging, moeten we geduldig paden ontcijferen waarlangs deze processen werken.
De letters van het DNA zelf zijn voetnoten in dit verhaal. Het HGP was bruut geweld van machines, zonder duidelijk doel dan bewijzen dat we het kunnen. Het was het biologische equivalent van de maanlanding: spectaculair maar overbodig.
Het enige dat er te leren valt, is dat er verdacht veel enthousiasme bestaat voor onderzoek met hoge kosten aan peperdure laboratoria.

Je begrijpt niets in de biologie, zonder het in het licht te zien van natuurlijke evolutie. Dat biologische licht is helder, maar hard. Genetische aandoeningen zijn zeldzaam, frequente aandoeningen hebben geen grote genetische component. Hoe groter de kans dat een gen ons ziek maakt, hoe zwaarder de druk om het te verwijderen.

Alleen als er tegendruk bestaat, zoals malaria bij sikkelcelanemie, kan het zich in stand houden in een bevolking. In onze moderne maatschappij, bij levensverwachtingen boven de 75, worden wij ziek door toenemende slijtage en toenemende evolutionaire overbodigheid. Deze ziekten ontstaan door complexe interacties tussen grote aantallen genen en grote aantallen toevallige gebeurtenissen die ons geruisloos overvallen gedurende onze levensduur. Het stapelende toeval, in individuele en in evolutionaire tijd, beëindigt onze natuurlijke levensloop. Je kunt met grote zekerheid voorspellen dat, in grote bevolkingsaantallen, genetische predictie nooit veel kan toevoegen aan de kennis van het geboortejaar.

Luc Bonneux is epidemioloog

Alle afleveringen van Pinnekesdraad