Denemarken: een walhalla als je zorg kríjgt of zorg lévert?

De Nederlandse gezondheidszorg kan veel leren van die in Scandinavische landen, zo klinkt het vaak. Gewezen wordt onder meer naar het Deense landelijke elektronisch patiënt­dossier en de centrale coördinatie van acute zorg in dat land. Toch blijkt Denemarken qua zorgsysteem niet het beloofde land.

Onderzoeksbureau Gupta Strategists vergeleek recentelijk onze ziekenhuiszorg met die in Denemarken. De resultaten van hun data-analyse publiceerden zij in een rapport met de veelzeggende titel ‘Zorg in Denemarken: Walhalla… of niet?’ Interessant, denk ik, want de Denen worstelen met dezelfde problemen als wij. Ook zij hebben te maken met een flinke vergrijzing, groeiende personeelstekorten en stijgende zorgkosten. Zorgkosten die in Denemarken nu al 13 procent hoger liggen dan bij ons. Het aandeel bruto binnenlands product dat naar ziekenhuiszorg gaat, ligt opvallend genoeg maar liefst 35 procent hoger. Een groot deel daarvan zijn personeelskosten; in Denemarken werkt 52 procent meer personeel in de ziekenhuizen dan in Nederland. En dat zorg­personeel levert ook meer zorg: 75 procent meer SEH-bezoeken, 49 procent meer verpleegdagen en 71 procent meer gemaakte CT-scans. En dat terwijl de Deense populatie zeer vergelijkbaar is met de Nederlandse qua leeftijdsopbouw en gezondheid.

In eigen land zijn we in staat om goed­koper en met minder ziekenhuispersoneel dezelfde goede zorg te leveren. Een belangrijke reden daarvoor is naar alle waarschijnlijkheid de in ons land sterker ontwikkelde eerstelijns- en ouderenzorg. Zo wordt voorkomen dat zorgvragen terechtkomen in (dure) ziekenhuizen. Dit onderstreept maar weer het belang en de kosteneffectiviteit van zorg geleverd in verpleeghuizen, huisartspraktijken en door de thuiszorg. Gezien het hoge en kostbare zorggebruik in de ziekenhuizen kun je je dus afvragen of de Denen op het gebied van passende zorg en ‘de juiste zorg op de juiste plek’ niet juist van óns kunnen leren in plaats van andersom.

Deense ziekenhuis­specialisten ervaren een veel betere werk­privébalans

Wat ook wordt benoemd in het Gupta-rapport zijn de voordelen van onder­nemerschap binnen de Nederlandse zorg. Omdat zorginstellingen, zoals ziekenhuizen en huisartspraktijken, zichzelf moeten bedruipen, zijn ze gemotiveerd om efficiënt te werken en te innoveren. In Denemarken zijn zorgmedewerkers en bestuurders feitelijk ambtenaren in een overheidsgestuurd zorgsysteem. Het risico bestaat dat de intrinsieke drang naar verbetering en vernieuwing daarmee vermindert, anderzijds biedt deze manier van organisatie wel duidelijkheid qua besluitvorming. In Nederland gaan we vaak eindeloos schipperend en polderend op zoek naar een gedeeld belang dat in de zorg juist geregeld mist. De landelijke sturing in Denemarken biedt een sterke doorzetmacht als het gaat om thema’s waar transformatie negatief kan uitpakken voor individuele zorginstellingen, zoals in het geval van concentratie van hoogcomplexe zorg.

Wat in het onderzoek niet is meegenomen, is werkplezier, ervaren werkdruk en (langdurige) uitval van ziekenhuispersoneel. Voor de podcast ‘Over de Grens’ sprak ik met vijf Nederlandse artsen werkzaam in Denemarken, Zweden en Noorwegen. Allemaal, maar vooral de ziekenhuisspecialisten, benadrukten zij de goede sociale voorzieningen, zoals kinderopvang, en bovenal een veel betere werk-­privébalans. Met 1 fte die gelijkstaat aan 37 uur in plaats van de Nederlandse 45+ uur en werk­dagen van 8 tot 15 uur. Ja, dan heb je inderdaad meer personeel nodig, maar is de kans dat dit personeel uitgeblust uitvalt misschien wel kleiner.

Het zorgsysteem in Denemarken is geen zorgwalhalla. De vraag is of het werken ín dat systeem dat wel is.