Geven en nemen in de spreekkamer

In het onlangs verschenen rapport van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) ‘Geven en nemen in de spreekkamer’ breekt de raad een lans voor een gelijkwaardige relatie tussen arts en patiënt. De RVZ vindt dat de rollen van arts en patiënt beter op elkaar moeten worden afgestemd om tot een effectieve zorgverlening te kunnen komen. Uitgangspunt is dat de patiënt naar vermogen de regie van de behandeling moet kunnen oppakken en dat de arts hem daartoe in staat moet stellen.


Communicatie en een planmatige benadering van diagnostiek en behandeling spelen daarbij sleutelrollen. De RVZ beveelt dan ook aan dat in het basiscurriculum, de vervolgopleidingen en nascholing meer aandacht moet worden besteed aan communicatie en gebruik van zorgplannen. Verder meent de raad dat initiatieven moeten worden ontwikkeld voor coaching en scholing van patiënten. En ten slotte dat een effectief gebruik van tijd wordt gestimuleerd door een duidelijke taakverdeling tussen arts en (gespecialiseerde) verpleegkundigen en het stimuleren van een zelfstandige positie van de verpleegkundige in de zorgverlening.

Worden daarmee de geconstateerde problemen in de afhankelijkheid van de patiënt en het gebrek aan mogelijkheden om mee te beslissen in zijn behandeling opgelost? Mijns inziens maar ten dele.

Natuurlijk heeft de RVZ gelijk met de veronderstelling dat een effectieve behandeling gebaat is bij goede informatie, inspraak van de patiënt en substitutie van zorg. Maar met alleen training en overdracht van taken los je dat niet op. Waar het vooral om gaat, is een voorwaardenscheppend beleid. Naar aanleiding van een interview in Trouw dat onlangs verscheen over de zorg rond de oudere patiënt met complexe problematiek ontving ik een brief die een illustratie is van waar het mijns inziens vooral om gaat:

‘(…) als 70-jarige oudere, onderhevig aan diverse kwalen, en dus onderworpen aan de grillen van vier specialisten plus één huisarts (en zijn bazige assistente) ben ik een deskundig vertegenwoordiger van het veld. (…) Er is inderdaad niet één medicus die een beeld heeft van zijn meerkwalige oudere patiënt. Een internist zou mogelijk een coördinator kunnen zijn, maar in feite kun je daar als patiënt maar enkele keren per jaar terecht voor hooguit tien minuten (…)’

De briefschrijver slaat de spijker op zijn kop. Het gaat vooral om capaciteit, tijd en gelegenheid. Een integrale deskundigheid waardoor fragmentatie van informatie en begeleiding kan worden voorkomen. Voorts een spreekuurplanning waarin aandacht kan worden besteed aan de kwaal én hoe de patiënt daarover te informeren zodanig dat hij daadwerkelijk kan meebeslissen. En dat wordt steeds moeilijker. Deels door voortschrijdende subspecialisatie.

Deels doordat er steeds meer eisen worden gesteld aan administratieve handelingen tijdens een consult ten koste van het gesprek met de patiënt. Maar deels ook omdat de huidige vergoedingstructuur meer tijd voor de patiënt ontmoedigt. Om echt invulling te kunnen geven aan ‘Geven en nemen in de spreekkamer’  denk ik dan ook dat het vooral belangrijk is aandacht te besteden aan een beleid dat is gericht op voldoende ondersteuning en ruimte voor communicatie en informatie. Dat vereist een vergoedingenstelsel waarin extra aandacht aan de patiënt echt loont.