Of tanende liefde

Eerverleden week was ik, als een van de weinige bedrijfsartsen, aanwezig toen minister Asscher de aftrap gaf van de Europese campagne ‘Pesten op het werk’. In de marge vroeg hij zich als politicus ook wel af waar we eigenlijk mee bezig zijn als je deze problematiek legt naast de Syrische kwestie.
Tijdens de – uiteraard schrijnende – voorbeelden die er die dag gegeven werden, vroeg ik me af of voorbije liefde in de arbeidsrelatie niet precies dezelfde symptomen geeft.

Voorbeelden werden genoemd tijdens een rondetafelgesprek dat minister Asscher met twee slachtoffers (?) voerde. Maar ook in de zaal grepen mensen, die zich slachtoffer waanden, de microfoon.
Maar was hier nu sprake van pesten? Een arbeidsconflict? Ja, op een gegeven moment wel. Disfunctioneren? Want dit verwijt trekt toch wel als een rode draad door al die slachtofferverhalen. Of is gewoon de liefde tussen werkgever en werknemer voorbij?

Om dat begrip ‘liefde’ in een arbeidsrelatie helder te krijgen, eerst maar eens hoe dat in een relatie tussen twee mensen werkt. Je weet dat een derde van de echtelijke relaties eindigt in een scheiding. Ondanks de beste intenties. Waarom liefde bekoelt, is meestal niet goed aan te geven. Er zal altijd gezocht worden naar objectiviteiten: andere partner is nog leuker, andere interesses, uit elkaar gegroeid. Maar ik denk dat de subjectiviteit toch het belangrijkste is: de relatie is niet leuk genoeg meer.

De een vindt dat de liefde voorbij is. De ander ontkent aanvankelijk de verdamping, of loochent die pijnlijke realiteit. Als dan blijkt dat een scheiding niet te vermijden is, verdringt de zakelijkheid de emotie waarmee de relatie toentertijd aangegaan is.
Nu moet er vereffend worden. Geen eenvoudige opgave: wat stel jij tegenover de fotoalbums die je mee mag nemen? En als ons huis naar jou gaat, wil ik vrijgesteld worden van alimentatie.

Er is natuurlijk wel een verschil tussen een relatie tussen twee mensen en de relatie tussen een werknemer en een werkgever. Geen emotionele balans. Ongelijke machtsverhouding. Financiële armslag. Individu tegen systeem. De kans is levensgroot aanwezig dat een werknemer boordevol emotie zit en de werkgever vooral de zakelijkheid betracht.

De werknemer vindt het onterecht dat ze ‘na zoveel jaar trouwe dienst de laan uitgestuurd wordt’. De werkgever is ervan overtuigd dat er eindelijk eens een frisse wind moet gaan waaien en dat dat doel bereikt wordt door afscheid te nemen van deze werknemer. Dat zal hem wat kosten, moeite en geld, maar natuurlijk zo min mogelijk.

Dat jij je afvraagt of je op je 55ste, als je op straat komt te staan, nog aan de bak komt, zal de werkgever een zorg zijn! Dat jij de universitaire opleiding van je dochter wel op je buik kunt schrijven, daar ligt je werkgever niet wakker van.

De werkgever is in de regel machtiger dan de werknemer. Zijn deskundigheid en financiële armslag is groter. Immers, de werkgever heeft vaker met dit soort trajecten van doen.

Voor een werknemer is dit helemaal nieuw. Hij wordt geconfronteerd met vragen als: Kan dit zomaar? Wat zijn mijn rechten? Wat is een redelijke ontslagvergoeding? Antwoorden op deze vragen liggen de werkgever meer voor de hand dan de werknemer.

Werknemer moet zich dus laten bijstaan, zich laten ‘adviseren’. Maar zijn die adviseurs wel te vertrouwen? Worden die op de een of andere manier niet beïnvloed door de tegenpartij, de werkgever?
Neem juridische bijstand door de vakbond. Die is er tenslotte voor de werknemers (meervoud). Ja, dat klopt, maar NIET voor de werknemer (enkelvoud). Stel dat jouw vakbond op het punt staat om een belangrijke cao-afspraak te maken met jouw werkgever. Dan laat de vakbond dat echt niet frustreren als hij jouw werkgever tegen de haren in moet strijken om voor jou het onderste uit de kan te halen!

Als je met je werkgever in een conflict over afronding van de arbeidsovereenkomst terechtkomt, is dat een dure aangelegenheid. Zeker als je door je emotionele betrokkenheid niet in staat bent om het overleg met je werkgever te voeren. Dan moet je hulptroepen inschakelen zoals de vakbond of een rechtsbijstandsverzekering. Ben je niet bij een vakbond aangesloten, heb je geen rechtsbijstandsverzekering, dan is dat pech.

Ga ervan uit dat er op het moment dat arremoei toeslaat in de arbeidsrelatie er een bepaalde hoeveelheid goodwill is opgebouwd. Goodwill die in geld uit te drukken is. Vanaf dat moment wordt dat bedrag steeds minder. Mijn advies: probeer dat bedrag onder elkaar te verdelen. Natuurlijk wil jij als werknemer een beetje meer dan jouw vermaledijde werkgever.
Maar dit betekent wel dat je geen geld moet laten wegvloeien naar zaken als ziekengeld, bedrijfsarts, mediators en rechtsbijstandsadviseurs. Als die kostenposten verlagen de goodwill.

De werkgever is te beschouwen als een systeem. Natuurlijk is dat een beetje afhankelijk van de grootte van het bedrijf, maar al gauw zijn er meerdere personen die het werkgeversbelang behartigen. Ook je collega’s kiezen eieren voor hun geld en zullen echt niet voor jou in de bres springen en hun eigen positie ter discussie stellen!

Dus: de liefde in een arbeidsrelatie is voorbij als een van de partijen dat vindt. Laat je als werknemer bijstaan als je emoties met je aan de loop gaan. Maar bedenk wel dat de kosten van die assistentie afgaan van de ontslagvergoeding die je kunt toucheren.