Die zondagochtend op de huisartsenpost

U herkent het vast wel. Een willekeurige zondagochtend op de huisartsenpost. U komt om 07.45u binnen. U heeft er al een lange werkweek op zitten en morgen wordt u weer op uw eigen praktijk verwacht. Terwijl uw kinderen uitslapen en samen met papa op deze zonnige dag naar de dierentuin gaan, staat uw eerste patiënt om 08.00u al gepland. Om 08.15u klikt u op verversen en staat het al vol tot 10.30u. Vanaf daar durft en kunt u niet meer bewust op verversen (te) klikken. De tijd vliegt voorbij. U handelt het ene naar het andere consult af. En net als u denkt ‘bij te zijn’ met een mogelijkheid tot toiletbezoek, staan er tot uw verbazing drie U2's achter elkaar. Dag agenda. Dag timing. Go with the flow. Het wordt vanzelf 16.00u of later.

Dit zijn ook de dagen, en laat ik dan vooral voor mezelf spreken, dat ik hoop op keelpijn, oorpijn, een eenvoudige hechtwond en af en toe een hoester. Niet te ingewikkeld met bovenal een duidelijke hulpvraag. Dit zijn echter ook de dagen dat ik de charme van ons vak uit het oog dreig te verliezen. Waar is de context gebleven? Sterker nog: ik hoor mezelf zuchten en puffen als die wel boven tafel dreigt te komen. ‘Drie dagen keelpijn, gaat niet meer’ blijkt om een patiënt te gaan die morgen op vakantie gaat en erger wil voorkomen. ‘Vorige week door de enkel gegaan, pijn wordt alleen maar erger’ blijkt om iemand te gaan die volgende week eigenlijk zou beginnen met zijn nieuwe baan. Hij heeft geen tijd gehad om hiermee naar zijn eigen huisarts te gaan. Slecht getrieerd? Welnee. Patiënten worden steeds mondiger en weten soms hoe ze iets moeten brengen om toch gezien te worden. Ik zeg dit overigens zonder waardeoordeel. Het ís ook hondsvervelend als je morgen op vakantie gaat en vergaat van de keelpijn. Of dat je een goede eerste indruk wilt maken bij je nieuwe baas en je door allerlei nevenverplichtingen niet eerder de tijd en aandacht voor je eigen sores hebt gehad. Het punt is alleen: die zondagochtend op de huisartsenpost. Ik ben slechts een eendagspleister op de wond.

Dat geldt al helemaal als ik dan even door de episodelijst scroll en ik een geestelijke stoornis aantref. Dokters horen niet aan vooroordelen te doen. Nou, guess what. Zo’n diagnose kleurt onbedoeld en onbewust toch je gesprek. ‘Borderline persoonlijkheidsstoornis’, ‘zwakbegaafdheid’, ‘drugsgebruik’, ‘angststoornis’. Ineens worden die op het oog ‘eenvoudige’ klachten een stuk minder eenvoudig. Waar haal ik de tijd vandaan? Regelmatig hoor ik collega’s dan ook zuchten als ze een van deze episodes zien staan. Niet omdat ze een hekel hebben aan de patiënt of diens diagnose. Maar omdat ze weten dat ze niet de tijd en energie kunnen bieden die ze graag zouden willen en wellicht moeten geven.

Maar vergeet niet dat het ook bij deze patiëntengroepen om de context gaat. Bovendien hoeft deze diagnose in de episodelijst niet actueel te zijn. Ik begrijp het gezucht. En zal mezelf zeker niet heiliger verklaren dan dat ik ben. Maar toch. Een patiënt met longkanker in zijn voorgeschiedenis en nu een dik, rood onderbeen riekt naar trombose. Echter kan nog steeds een cellulitis of iets anders relatief onschuldigs betreffen. Is het wel een trombose? Dan begrijp ik waar het vandaan kan komen.

Datzelfde geldt als een patiënt met een borderline persoonlijkheidsstoornis ineens uit het niks tegen me zegt dat ik een slechte dokter ben en dat ze (ja, vaak betreffen het vrouwen) me nooit meer wil zien. Of een patiënt die drugs gebruikt en ineens agressief reageert. Of een patiënt met zwakbegaafdheid die weliswaar ja knikt, maar me zichtbaar niet begrijpt. Het hoeft allemaal niet, maar de episodelijst kan wel bepaald gedrag verklaren. Ik kan het begrijpen. Ik hoef er niet bij te zuchten. Ik kan het juist positief gebruiken in mijn gesprek. Dat levert tijd op in plaats van dat het me tijd kost. Lukt dat dan altijd? Nee, natuurlijk niet. Er zijn van die zondagen dat alles tegen zit. Maar als we de context niet vergeten, hoeft dat niet altijd erg te zijn.