Offlabel hydroxychloroquine en ivermectine voorschrijven mag niet

De boete van 3 duizend euro die de minister van VWS in augustus 2021, na diverse waarschuwingen van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), oplegde aan huisarts Rob Elens vanwege het offlabel voorschrijven van hydroxychloroquine en ivermectine tegen covid-19 is terecht. Dat heeft de bestuursrechter besloten in de beroepszaak die Elens aanspande tegen de minister van VWS.

Het offlabel voorschrijven van geneesmiddelen is volgens de rechter alleen geoorloofd, wanneer daarvoor binnen de beroepsgroep protocollen en standaarden zijn ontwikkeld waarin dit uitdrukkelijk wordt aangeraden. In de periode tot februari 2021 bestonden er geen protocollen of standaarden waarin het voorschrijven van hydroxychloroquine en ivermectine tegen covid-19 zou worden aangeraden. Ook waren deze niet in ontwikkeling. Daarentegen waren er wel een advies en een leidraad van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en de Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid (SWAB) waarin het huisartsen werd afgeraden. Dat deze niet te kwalificeren zijn als standaarden of protocollen van de beroepsgroep is wat de rechter betreft niet relevant, onder meer omdat het wél gaat om een vakinhoudelijke aanbeveling die door de beroepsgroep is opgesteld.

Geneesmiddelenwet

Als protocollen en standaarden (waarin het offlabel voorschrijven dus zal worden aangeraden) nog in ontwikkeling zijn, is volgens de Geneesmiddelenwet overleg tussen de behandelend arts en een apotheker nodig voor offlabel voorschrijven. De rechter vindt de stelling van Elens dat het offlabel voorschrijven van geneesmiddelen altijd is toegestaan, áls er maar overleg heeft plaatsgevonden met een apotheker, onjuist. Maar wat de rechter betreft doet het er eigenlijk niet toe of Elens dat heeft gedaan, omdat dit er toch niet toe zou leiden dat hij binnen de grenzen van de Geneesmiddelenwet is gebleven. Ook was er wat de rechter betreft geen sprake van voorschrijven in een onderzoekssetting, waarin wel offlabel zou mogen worden voorgeschreven.

Hiermee oordeelt de bestuursrechter anders dan het Regionaal Tuchtcollege ’s-Hertogenbosch eind 2022 ­– waar de IGJ een klacht indiende tegen Elens. Dit oordeelde kort samengevat dat als protocollen en standaarden nog in ontwikkeling zijn, artsen offlabel mogen voorschrijven, mits in overleg met de apotheker. Maar dat het regionaal tuchtcollege tot een ander oordeel is gekomen, maakt volgens de rechter niet uit, omdat de rechter niet is gebonden aan de beslissing van het tuchtcollege.

Hoger beroep

‘Ik ga in hoger beroep tegen deze uitspraak’, zegt Elens. ‘Ik vind dat de bestuursrechter er een potje van heeft gemaakt. Het wordt gewoon genegeerd dat je geneesmiddelen offlabel mag voorschrijven als je maar goed overlegt met de apotheker. Daarnaast is het verworden tot een semantische discussie over of iets een protocol, een standaard, een richtlijn of een leidraad is. Naar mijn mening gaan alle rechtszaken en tuchtzaken, bij elkaar zijn het er vijf, die nu nog lopen of zijn afgerond helemaal niet over het verbeteren van de gezondheidszorg, maar om het voorkomen van gezichtsverlies van de minister of de IGJ.’

Naast de boete van 3 duizend euro, heeft Elens nog een andere boete van ruim 12 duizend euro opgelegd gekregen, vanwege het twaalf keer voorschrijven van hydroxychloroquine en 94 keer voorschrijven van ivermectine, vertelt hij. ‘Deze is dubbel zo hoog, omdat er sprake is van recidive. Maar ik wil hem ook aanvechten c.q. niet betalen, omdat ik vind dat ze weer dingen door elkaar halen. Ik heb deze recepten niet uitgeschreven voor de behandeling van acute covid-19, maar voor de behandeling van postcovid en vaccinatieschade.’