Voorlichting over gunstbetoon (4)

De KNMG besteedt de komende tijd aan de hand van praktijkvoorbeelden aandacht aan de regels over geneesmiddelenreclame en gunstbetoon. Hieronder deel 4 van een serie voorlichtingsartikelen. 1

Dienstverlening
Casus 1: Een farmaceutisch bedrijf vraagt u mee te werken aan een onderzoek naar de toepassing van hun geneesmiddel in de praktijk. Per geïncludeerde patiënt vergoedt het bedrijf u 350 euro.

Casus 2: U wordt op grond van uw expertise als oncoloog gevraagd lid te worden van een advisory board, die een farmaceut adviseert over productinnovaties. U ontvangt hiervoor een vast honorarium van 2.000 euro per jaar en reiskostenvergoeding.

Mag u hieraan meewerken?
- Ratio: De Gedragscode van de CGR kent regels over betaling voor dienstverlening door artsen. Als uitgangspunt geldt dat dit is toegestaan zolang er sprake is van een reële dienst tegen een redelijke vergoeding. De betaling aan artsen mag geen vorm van oneigenlijke beïnvloeding zijn of worden gebruikt om ‘een middel in de pen te krijgen’. Ook het meewerken aan onderzoek valt onder dienstverlening.

- Waarop letten? Hoe kunt u als arts beoordelen of u een vergoeding mag aannemen voor een dienst die u aan een farmaceut levert? Drie aspecten zijn van belang: er moet sprake zijn van een reële dienst, de vergoeding moet redelijk zijn en alle afspraken moeten in een schriftelijke dienstverleningsovereenkomst zijn vastgelegd.

- Reële dienstverlening De werkzaamheden die u verricht moeten voor het bedrijf een reële betekenis hebben. Constructies onder het mom van dienstverlening terwijl alleen beoogd wordt een middel ‘in uw pen’ te krijgen, zijn niet toegestaan. Betalen voor uw aanwezigheid op een bijeenkomst waar u uitsluitend informatie krijgt is bijvoorbeeld niet toegestaan. Dit kan anders zijn wanneer u tijdens een bijeenkomst een substantiële inhoudelijke bijdrage levert.

- Redelijke vergoeding De vergoeding die u ontvangt moet redelijk zijn. Let dus op de hoogte van de vergoeding in relatie tot de te verrichtten werkzaamheden en de tijd die ermee is gemoeid. De CGR hanteert geen standaard uurtarieven voor dienstverlening. In de regel wordt aansluiting gezocht bij uurtarieven die bijvoorbeeld de NZa hanteert (indicatie: huisartsen gemiddeld 100 euro, medisch specialisten gemiddeld 130 euro). Afwijkende bedragen zijn alleen in uitzonderlijke gevallen te rechtvaardigen. Het aantal uren moet reëel zijn en in verhouding staan tot de tijd die u ook daadwerkelijk aan de dienstverlening besteedt. De bestede tijd moet ook reëel zijn. Gemaakte onkosten, mits redelijk, mogen worden vergoed. Zorg dat de betaling op transparante wijze verloopt (accepteer geen contante betalingen of vergoedingen in natura).

- Schriftelijke overeenkomst vereist Afspraken over dienstverlening moeten altijd in een schriftelijke overeenkomst zijn vastgelegd. De enige uitzondering hierop is het eenmalig invullen van eenvoudige vragenlijsten en enquêteformulieren. Let erop dat de omschrijving van de dienst en de vergoeding helder en volledig in één contract worden vastgelegd en dat beide partijen dit ondertekenen.

- Betaling voor medewerking aan onderzoek Een veel voorkomende vorm van dienstverlening door artsen is medewerking aan onderzoek/clinical trials (zie casus 1). Als dit onderzoek door een METC is goedgekeurd, kunt u volstaan met een check van de hierboven vermelde criteria. Onderzoek dat niet door een METC hoeft te worden goedgekeurd (bijvoorbeeld observationeel onderzoek) moet daarnaast aan speciale regels van de CGR voldoen, die te maken hebben met het tegengaan van seeding trials en dergelijke. Als u meewerkt aan onderzoek dat niet door een METC hoeft te worden goedgekeurd, vraag dan altijd of dit onderzoek voldoet aan de door de CGR goedgekeurde Standard Operating Procedure voor niet-WMO-plichtig onderzoek. Bedrijven weten waar u het over heeft. Wees zeer terughoudend bij twijfel over de opzet en de legitimiteit van het onderzoek!

Terug naar de casussen. In de eerste casus is sprake van medewerking aan onderzoek dat waarschijnlijk niet door een METC hoeft te worden goedgekeurd. Het onderzoek moet aan de eisen van de CGR voldoen. Kijk of vraag daar kritisch naar. Of de vergoeding reëel is, hangt af van de tijd die ermee gemoeid is. Uitgaande van de genoemde (richt)uurtarieven zal aannemelijk moeten zijn dat het u echt 2-3 uur per patiënt kost.

In de tweede casus lijkt de dienst reëel; feedback uit de praktijk is voor een bedrijf belangrijk. Een vaste vergoeding per jaar is discutabel; de verhouding tussen de te besteden tijd en de vergoeding kan niet worden vastgesteld. Omschrijf de aard en omvang van de werkzaamheden en koppel daar een uurtarief (of dagdelentarief) aan. Reiskosten mogen worden vergoed. Denk aan een heldere en complete schriftelijke overeenkomst!

Aan dit artikel en de beschreven casuspositie kunnen geen rechten worden ontleend. In dit artikel wordt uitsluitend ingegaan op de reclameregels. U moet uiteraard ook rekening houden met bijvoorbeeld fiscale of arbeidsrechtelijke aspecten.

1. Zie voor deel 1: MC 28/2009: 1271, deel 2: MC 31-32/2009: 1362 en deel 3: MC 33-34/2009: 1410.

Gunstbetoon is in beginsel verboden. Binnen bepaalde kaders en onder bepaalde voorwaarden zijn geschenken, gastvrijheid, betaling voor dienstverlening en sponsoring toegestaan. De regels voor dienstverlening komen in dit artikel aan de orde. De regels voor geneesmiddelenreclame en gunstbetoon van de Stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR) zijn te vinden op www.cgr.nl.