Perverse neveneffecten van kwaliteitsindicatoren: de transparantie voorbij.

"Toen ik enkele jaren geleden als fellow Intensive Care in Engeland werkte werd ik naar de SEH geroepen om een patiënt met een pneumonie te beoordelen die naar IC zou moeten. Bij aankomst stond de SEH arts mij met enige trots te woord: "We hebben de volledige pneumoniebundel uitgevoerd, en dat binnen het vereiste tijdsbestek!".

Bij de patiënt waren inderdaad bloedkweken afgenomen en was tijdig gestart met breedspectrum antibiotica. Daarnaast was gescreened of de patiënt een pneumococcen vaccinatie had gehad en was hem zelfs een stop-roken advies meedegedeeld. Ik was even onder de indruk, totdat ik bij de patiënt kwam. Ik trof hem blauw en dyspnoïsch aan in een hoekje van de SEH . Bij aansluiten aan de Spo2 meter bleek hij een saturatie van 82% te hebben. Zijn bloeddruk was sinds opname niet meer gemeten.

Toen ik hier een opmerking over maakte haalde de arts assistent zijn schouders op en zei dat dat nu eenmaal niet tot de kwaliteitsindicatoren behoorde en of ik -gezien de 4 uur limiet na opname op de SEH nabij was- alsjeblieft snel een bed op IC kon regelen."

Aan dit voorval denk ik in mijn eigen Nederlandse ziekenhuis de laatste tijd vaker terug. Met de prestatieindicatoren en Zichtbare Zorg indicatoren wordt onze zorg in toenemende mate getoetst. Op zichzelf is het ontwikkelen van indicatoren waardevol: meer inzicht in ons handelen kan bijdragen aan verbetering van de zorg.

Dat de toepassing van kwaliteitsindicatoren ook juist kan leiden tot slechtere zorg illustreert deze casus: met een checklist aan de hand worden de meest essentiële aspecten van de zorg soms vergeten.

Natuurlijk, je kunt ook deze aspecten proberen te vatten in weer nieuwe en meer specifieke indicatoren (bijv: "bij elke patiënt met een pneumonie moet op de SEH een saturatie worden gemeten"). Beter is het om ons te blijven realiseren dat we met een patiënt als geheel te maken hebben.

Laten we leren van de ervaringen in het buitenland, waar verregaand opleggen en vergelijken van kwaliteitsindicatoren tussen ziekenhuizen niet aantoonbaar leidt tot een betere zorg voor patiënten. Daar waar we indicatoren ontwikkelen, moeten we dat op verantwoorde wijze doen. Medisch specialisten moeten zorgvuldig bewaken dat een indicator niet alleen voorziet in transparantie maar vooral écht goede zorg weerspiegelt.

Jeroen Schouten, Internist-intensivist

Naar de Brievenrubriek