‘Ik dacht: het moet een geweldige ervaring zijn’

JULES REGNAULT

In 1912 opereert de Franse arts Jules Regnault zichzelf, onder toezicht van twee collega’s, aan een liesbreuk. De Tijd meldt dat hij dit deed om aan te tonen dat ‘plaatselijke gevoelloosmaking bij tal van operaties de algehele narcose kan vervangen’. Regnault zou hiervoor cocaïne met toevoeging van adrenaline hebben gebruikt, met vooraf een injectie met morfine.

Zelf zegt Regnault volgens De Haagsche Courant het volgende over het slagen van de operatie: ‘Inderdaad waren dan ook ditmaal de beide factoren voor een goeden afloop voorhanden. De eerste is dat de patiënt volkomen vertrouwen in den behandelenden geneesheer stelt, en hem voor den knapsten van alle doktoren houdt. Dat trof in dit geval goed. En in de tweede plaats moet de dokter voor z’n patiënt medegevoelen. Hij moet als het ware alle pijnen méé doormaken, en ik kan de verzekering geven, dat dit in casu volledig het geval was.’

Regnault voegt daar nog aan toe dat hij zichzelf ook aan wil leren met de linkerhand het mes te hanteren, met als verklaring: ‘Want als ik mij bijvoorbeeld aan den rechterarm geblesseerd had, en dáár had moeten opereeren, wat zou me dan anders overgebleeven zijn dan me onder behandeling te stellen van een anderen geneesheer. En ik ben nu eenmaal de meening toegedaan, dat voor een zieke de beste arts nog niet goed genoeg is.’

EVAN O'NEILL KANE

In 1921 voert de Amerikaanse chirurg Evan O’Neill Kane een appendectomie uit op zichzelf – iets waarmee hij internationaal de kranten haalt. Hij gebruikt spiegels om het operatiegebied goed te kunnen zien.

Maar het is niet de eerste operatie die hij bij zichzelf uitvoert; in 1919 amputeerde hij een van zijn eigen vingers, vanwege een infectie. Met deze operatie wilde hij aantonen dat een algehele narcose niet altijd nodig is tijdens een operatie. In 1932 opereert hij zichzelf nogmaals, deze keer vanwege een breuk. 36 uur na de operatie zou hij zijn dagelijkse bezigheden weer hebben opgepakt. Enkele maanden later overlijdt hij op 71-jarige leeftijd aan de gevolgen van een longontsteking, zo bericht het Overijsselsch Dagblad in 1932.

REIN STRIKWERDA

Smeuïge verhalen over dokters die zichzelf opereren komen niet alleen uit het buitenland. Op 27 maart 1975 opereert orthopedisch chirurg Rein Strikwerda – in die tijd heel bekend in de medische en sportwereld – zichzelf aan zijn meniscus in de linkerknie. De Telegraaf noemt het in december 1975 een van de best bewaarde medische geheimen. Strikwerda zou zich tegenover zijn collega’s in stilzwijgen hebben gehuld en ook zijn vrouw pas op de ochtend van de operatie hebben ingelicht. Volgens De Telegraaf doet hij die dag eerst zijn normale werk, rijdt dan naar het Algemeen Ziekenhuis in Zeist, neemt plaats op een stoel, verdooft zichzelf, verwijdert een afgescheurd deel van de meniscus, sluit de wond en rijdt even later weer ‘gewoon’ zelf naar huis. Tijdens de operatie wordt hij bijgestaan door twee verpleegkundigen. Volgens De Telegraaf heeft Strikwerda de ingreep in zijn carrière al vele malen verricht, ook bij topvoetballers, en volgde hij zijn eerste impuls: ‘Als er dan toch geopereerd moet worden, waarom zal ik het dan zelf niet doen?’ citeert De Telegraaf. En: ‘Als chirurg kan je niet zoveel bij jezelf doen. Je kunt een wrat weghalen, dat is vrij simpel. Deze ingreep was natuurlijk aanzienlijk ingewikkelder, maar de situatie was binnen handbereik! Ik dacht: het moet een geweldige ervaring zijn om ’t zelf te doen, om ’t psychisch te beleven.’ Pas maanden na de operatie, komt Strikwerda ermee naar buiten. Hij wilde eerst afwachten of zijn knie zich volledig zou herstellen.

WERNER FORSSMANN

In 1956 won de Duitse arts Werner Forssmann, samen met twee Amerikaanse hartspecialisten, de Nobelprijs voor de Geneeskunde, vanwege baanbrekend werk op het gebied van de katheterisatie van het hart. In 1929, Forssmann was 25 jaar oud en arts-assistent, kwam hij op het idee om een dun buisje door een ader in zijn arm naar het hart te leiden. Hij overlegde dit, volgens de Volkskrant in 1956, met de hoofdchirurg, maar die raadde het hem dringend af, omdat het hem zijn leven zou kunnen kosten. Forssmann was er zelf van overtuigd dat hem niks kon overkomen, en besloot in het geheim het experiment aan te gaan. Hij leidde een katheter van 65 centimeter naar de rechterzijde van zijn hart, waarna hij een röntgenfoto liet maken. Hij was zelf heel enthousiast over het resultaat en zette zijn experimenten voort, onder meer met een contrastvloeistof. Maar de medische wereld in Duitsland wilde er niks van weten en had slechts kritiek. Hij werd uiteindelijk ontslagen, trok zich terug uit het onderzoek, had moeite een nieuwe baan te vinden vanwege het rumoer over zijn experimenten en werd een ‘eenvoudige’ plattelandschirurg.

In de jaren dertig zetten de twee Amerikaanse Nobelprijswinnaars het onderzoek voort, wat uiteindelijk leidde tot een techniek die wereldwijd dagelijks wordt toegepast in ziekenhuizen.

CLARA JOLLES FONTI

In 1956 staan de kranten bol van het experiment van de Italiaanse, vrouwelijke arts Clara Jolles Fonti. Al sinds 1951 leidt haar bewering dat ze erin is geslaagd een virus te isoleren dat kanker veroorzaakt tot veel opschudding, die ook de Nederlandse kranten bereikt. Een Italiaanse commissie van geneesheren bestempelt haar bewering als onlogisch. Tijdens een congres in 1954 stelt ze volgens de Volkskrant dat in het bloed van patiënten met kanker verschillende vormen van het virus voor­komen. Kanker zou dus eigenlijk een overdraag­bare infectieziekte in het bloed zijn. Tijdens het congres stelt ze dat ze zichzelf een injectie heeft gegeven met bloed dat besmet zou zijn met kanker, waarna een gezwel zou zijn ontstaan. Hiervan genas ze zichzelf door injecties van antitoxine en calciumchloride. Verschillende deelnemers aan het congres zetten hier hun vraagtekens bij.

In juli 1956 gebruikt ze zichzelf opnieuw als proefpersoon, nadat ze een behandeling tegen kanker heeft bedacht. Eerst spuit ze zichzelf in met ‘kankerstof’ en daarna dient ze zichzelf de door haarzelf samengestelde geneesmiddelen toe. Dit gaat faliekant verkeerd: ze moet een spoedoperatie ondergaan en bevindt zich daarna in kritieke toestand, melden verschillende kranten. Hoe dat afloopt vermelden de kranten niet; die verliezen hun belangstelling voor de Italiaanse arts. Tegenwoordig duikt haar naam slechts op op websites die zich kritisch opstellen ten opzichte van de reguliere geneeskunde. Ze zou minstens 90 jaar zijn geworden, meldt een van die websites, en op die leeftijd nog hebben gewaarschuwd tegen mammografie en chemotherapie.