Het clair-obscur in de operatiekamer

Zodra iets gebeurt zonder een herinnering na te laten, is het verworden tot een gewoonte. Voor het omkleden op het operatiekamercomplex geldt dat al bijna. Toch voelt het nog altijd een beetje alsof er iets bijzonders gaat gebeuren. Het is een geheime oase die ik ieder beschouwend specialist af en toe gun.

Meneer J. is 68 en was installateur van verwarmingen. Hard werken, geen gezeur. Maar af en toe ook tijd voor koffie met een sigaretje, shag om precies te zijn. De afgelopen maanden had de kalk het geleidelijk gewonnen van de bloedstroom en nu lag hij op tafel zodat we de liesarteriën aan beide kanten konden schoonmaken.

Er zijn chirurgen met wie je opereert waarbij het voelt alsof je met z’n tweeën in de keuken staat om te koken voor vrienden. En dat is niet omdat ik als tweedejaars veel meer kan dan een ui snijden als iemand me dat heel precies voordoet, maar vooral omdat het voor de meester een som van gewoontes is geworden die niet zijn gaan vervelen. Sterker nog, bij enig vermoeden van leergierigheid, neemt zijn enthousiasme exponentieel toe.

Alsof hij het voor het eerst doet, tekent hij met een stift de anatomische grenzen precies af. Ik glimlach en denk terug aan een kleine tentoonstelling van Edgar Degas die momenteel in Parijs te zien is. In kleine vitrines tussen de prachtige schilderijen van dansers en muzikanten worden zijn schetsboekjes getoond. Je ziet de continue oefening om een gebogen arm of een standbeen van een pirouette steeds beter weer te geven zonder de dynamiek te verliezen.

Het mes scheert langs het spinrag. Schoorvoetend maar niet onwelwillend laat het weefsel zich vrijprepareren tot haar kostbare bezit. Zorgvuldig afgeschermd van de buitenwereld komt na een paar precieze bewegingen het pulserende vat in de diepte in zicht. ‘Snel opereren is goed opereren’, zo klinken de woorden van een andere chirurg in mijn achterhoofd. Doelgericht maar gedoseerd wordt het vat geteugeld en hebben we controle. Met één hand stelt hij automatisch de lamp beter in. Het licht valt precies op de kloppende arterie.

Een meester kenmerkt zich niet door smetteloze perfectie

Eén van de schilderijen van Degas vertoont eenzelfde vorm van clair-obscur. Op de voorgrond mannen in rok in de orkestbak en in de verte in helder licht een sopraan met een bloemenjurk die een aria zingt. De virtuoze precisie van de details in het licht staan in schril contrast met de hoekigheid van de hoofden en de handen van de mannen in de orkestbak.

In de linkerlies is bij het vrijmaken van de plaque uit de intima een stukje van het vat gescheurd. Ondanks de mooie steekjes met een onooglijk klein naaldje, lekt het flink als we de klemmen eraf halen. Hij draagt nooit een loepbril maar zonder vloeken voelt hij naar het gaatje en maakt het alsnog dicht.

Misschien is dat wel de misvatting van de jonge gezel. Een meester kenmerkt zich niet door smetteloze perfectie. Zowel in de schilderkunst als in de geneeskunde is het misschien veeleer een gevoel voor timing en triage. Netjes sluiten we de wond weer in lagen, zorgvuldig verstopt voor de buitenwereld. Gedachteloos heb ik mijn blauwe pak weer verruild voor het witte en loop ik naar de overdracht. Als dit vak een gewoonte wordt, neem ik ontslag.