Mythes over coronakosten

De optocht van mensen die beweren dat we onnodig veel geld besteden aan corona ten koste van de economie of de reguliere zorg wordt steeds langer. Het is alleen een beetje jammer dat zij de plank telkens zo pijnlijk misslaan.

Eerst beweert deze professor dat we honderd keer meer betalen aan corona dan aan gewone grieppatiënten. Vervolgens hebben wat opiniemakers met het empathisch vermogen van een berg eigenheimers het over dikke 80-plussers en dor hout. En dan is er nog de onvermijdelijke consultant die een slaatje uit het virus wil slaan door beroepsgroepen naar de mond te praten. 

De hoogleraar en de consultant gebruiken qaly’s om hun betogen op te tuigen met wat geleerdheid. Alleen kloppen hun berekeningen voor geen meter. Je kunt qaly’s gebruiken om gezondheidswinst af te zetten tegen kosten. Op die manier kun je een poging doen uitgaven te rationaliseren. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij de introductie van dure nieuwe medicijnen. Het lijkt erop dat je dit ook voor coronapatiënten kunt doen en het dan kunt vergelijken met andere gemaakte uitgaven. Alleen gaat het daar mis.

Bij medicijnen kun je naar de incrementele bijdrage en kosten kijken van een extra geneesmiddel. De rest van het systeem blijft dan intact. Bij coronapatiënten gaat het bij het voorkomen/genezen niet alleen om de gezondheidswinst van de zieke patiënt, maar ook de gezondheidswinst van de in theorie te besmetten mensen. En om allerlei maatschappelijke kosten die gepaard gaan met dat niet doen. Dan kun je niet naar de incrementele bijdrage en kosten kijken, maar moet je de vraag stellen wat er gebeurt als je niets doet of iets anders.

Zo’n exercitie is uiteraard erg moeilijk. Maar dat dit echt wel iets uitmaakt laten Brazilië en de VS zien, waar rampen van Bijbelse proporties zijn ontstaan als gevolg van slordig of traag beleid. Het weglaten van berekeningen over wat er gebeurt als je een ander beleid voorstaat, is op zijn best naïef en op zijn slechtst malicieus.

Zijn qaly’s dan nutteloos in coronatijd? Misschien toch niet. Je kunt bij het versoepelen van maatregelen wel kijken wat dat doet op gezondheidsverliezen en die afzetten tegen economische winst. Dat is een forse uitdaging, want de verwachte verliezen kennen een flinke onzekerheidsmarge en ook de economische winst is niet makkelijk te berekenen. Maar je bevindt je dan niet in het methodologische drijfzand van de hoogleraar en de consultant.

Tot slot, bij het indammen van een virus met zoveel onzekerheden, moet men ook terughoudend zijn met te veel gewicht geven aan berekeningen, zelfs als ze gezond zijn. In het begin van de coronacrisis rouleerde er een filmpje waar mensen een ziekenhuis binnenkwamen met coronaklachten. De doktoren haalde een geweer uit hun koffer en schoten de patiënten dood. Hartstikke efficiënt. Het schertsvoorbeeld maakt duidelijk dat ethische, morele en politieke oordelen minstens net zo belangrijk worden als de berekeningen. En over terughoudendheid gesproken. Het zou een verademing zijn als alle kwexperts eens een onsje minder doen.