Is dit nu rituele chirurgie?

Ik zag ooit een indrukwekkend filmpje gemaakt door een oud-tropenarts, waar op een houten plankje meer dan twintig huigen, of beter huigjes (want ze waren allemaal van kinderen) lagen. Het filmpje blijft me al jaren intrigeren; en ik gebruik het nog steeds, vooral bij presentaties over snurkbehandelingen en voor nascholingen aan huisartsen. Maar altijd geeft het bij de presentatie een soort van hilariteit waarna gelukkig de aandacht weer gevestigd is op alle westerse oorzaken van snurken.

Samen met de coassistent zag ik vorige week een oude Marokkaanse dame die haar huig, waarschijnlijk, al jaren mist. Kijk maar eens met speciale aandacht of u iets bijzonder ziet, of mist, in de mond-keel van de vaak op leeftijd zijnde Noord- of Oost-Afrikaanse patiënt(e) in uw praktijk. Want vroeger werd deze ingreep frequent in deze landen verricht: de rituele uvulectomie of traditionele huigverwijdering. Vaak gedaan door de inheemse bushdokter, meestal de lokale kapper, en het liefst vroeg of juist laat op de tropendag, want dan staat de zon mooi laag en hebben we een hoofdlamp niet nodig. Mond openen, met een rond mesje de huig achter tegen de wervelkolom aandrukken en de afwijking er vervolgens uit stansen. Of zoals in Ethiopië, waar de huig met een bundeltje van paardenharen omvat wordt en dan met een scherp mesje afgesneden. En dit allemaal zonder lokale anesthesie en vaak met een mysterieus mondspoeldrankje nadien. Vaak voor het tweede jaar, maar meestal voor de zevende dag. In sommige landen in combinatie met voorhuid- en clitorisverwijdering. En nog steeds regelmatig met complicaties van deze in privésetting verrichte ingreep, waarbij een bloedend of ernstig ziek kind midden in de nacht de spoedafdeling van het Afrikaanse ziekenhuis bezoekt. Soms zelf dé oorzaak van een postoperatieve tetanus. En evenals de tonsillectomie in Nederland vaak een ‘vergeten’ ingreep, want velen herinneren zich de ingreep niet.

En zo stond ik, met mijn tropenervaring, in dubio bij de 23-jarige Eritrese patiënt die vanuit het azc op mijn poli kwam. Hij vertelde mij het voor kno-artsen overbekende verhaal van ‘globus pharyngus’-klachten. En ja, een globusgerelateerde keelspanning bouw je wel op als je geslagen wordt in Libië, op een vlot de Middellandse Zee oversteekt waarbij je beste vriend overlijdt en je daarna met je goede opleiding verpietert in een opvanglocatie. Maar… wel met een ontzettend lange en grote huig die tot op de tip van zijn strottenklep rustte. En daarbij ook nog hevig snurkend. Wat te doen? De kapper bellen? Hem ook het afschrikwekkende filmpje laten zien?

De kwaliteitsrichtlijnen van de federatie volgend koos ik voor shared decision making en liet hem een keer terugkomen. Daardoor had ik wat extra tijd om heel PubMed af te struinen voor enig bewijs dat deze rituele ingreep mogelijk zou rechtvaardigden. En zo kreeg ik antwoord op: Geeft een huigverwijdering articulatieverandering? Doet het stotteren verminderen? Vergemakkelijkt het het geven van borstvoeding? Voorkomt het diarree, tuberculose of dorst? Is het een profylaxe tegen slaapziekte? Maar natuurlijk geen antwoord op de vraag wat nu te doen? Gelukkig was bij de controlepatiënt direct duidelijk: ‘Wij hebben er last van.’ En zo was ons shared decision-interval kort. Ik verwijderde onder narcose de huig en zag patiënt ter controle. En zijn klachten waren, natuurlijk, verdwenen. Of dat nu kwam door de ingreep zelf of door het letterlijk en figuurlijk verwijderen van de traditionele oorzaak van zijn klachten weet ik nog steeds niet. Misschien wel omdat patiënt al tijdens het eerste consult zijn hele verhaal kwijt kon en daarmee zijn globusklachten, door misschien wel onbewuste stressreductie, minder op de voorgrond kon plaatsen en mij daardoor wel vertrouwde om deze ingreep te doen. Uiteindelijk waren we beiden tevreden.