Altijd oorlog

Je voldoet aan het stereotype. Daar waarvan er vele op de kazerne rondlopen. Groot. Meer dan gemiddeld lichaamsbeharing. En een plaatje her en der op je atletisch gebouwde lichaam vereeuwigd. Er komt iemand binnen als jij binnenkomt. Echter bij mij in de spreekkamer niet vanwege je imposante verschijning, maar vanwege je manier van bewegen. Zie ik daar schaamte? Verdriet? Schoorvoetend loop je richting de stoel. Je neemt plaats met afhangende schouders en je hoofd richting de grond. Oogcontact maak je niet. Zo ken ik je niet. Van grote vriendelijke reus naar een gebroken man. Wat is er gebeurd?

Dat is niet de beste vraag die je aan een militair kunt stellen. Er is zoveel gebeurd. Vandaag de dag worden we er bij het achtuurjournaal dagelijks mee geconfronteerd. De schrijnende situatie in Oekraïne. Wat daar gebeurt, kan ik met geen pen beschrijven en in geen blog omvatten. Maar dat kan ik ook niet over de situaties in Congo, Syrië, Myanmar, Soedan, Afghanistan, Jemen, Irak, Iran, Pakistan. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Stomme vragen bestaan niet? Ik heb zojuist bewezen van wel. Er gebeurt immers nog steeds zoveel.

Maar waarom zie ik dan die schaamte? Je weet het niet meer. Je wordt structureel ’s nachts wakker van een herbeleving. Meermaals lig je onder je bed dekking te zoeken. Soms overkomt het je ook in een supermarkt, waardoor je aan de grond genageld staat. De mensen kijken je dan raar aan en je vrouw weet je nog net naar de uitgang te loodsen. Buiten sta je uit te hijgen. Het liefst ga je niet meer naar de supermarkt, maar je weet ook wel dat dat niet de oplossing is. En ook al weet je perfect wat er niet werkt, wat werkt er dan wel? Bovendien ziet niemand iets aan je. Dus dan is er eigenlijk toch ook geen probleem? Verbeeld je je dit alles?

‘Maar waarom schaam je je daarvoor?’, is mijn tweede stomme vraag. ‘Kijk om je heen!’, roept hij uit. ‘Er leven mensen daadwerkelijk met de bommen en granaten om zich heen. Die daadwerkelijk elke seconde vrezen voor hun leven of dat van hun familie. Kinderen. (Zwangere) vrouwen. Vaders. Opa’s en oma’s. Die hebben er ook allemaal niet om gevraagd. Ik zit hier veilig in Nederland. Die paar inslagen op enkele kilometers van ons kamp waren niets in vergelijking met wat daar gebeurt.’ Zo ken ik je weer. Relativeren tot op het bot.

‘Zou het kunnen dat er oorlog heerst in je hoofd?’ Voor het eerst geen stomme vraag. De korte opleving met passie en gedrevenheid maakt plaats voor het intense verdriet van het begin van ons gesprek. Je schouders gaan weer omlaag en je ogen gaan wederom richting de vloer. ‘Ja, het is oorlog. Altijd en overal.’