Urbanisatie hangt samen met slechtere geestelijke gezondheid

Leven in de stad is aantrekkelijk. Tegelijkertijd bedreigen onder meer luchtvervuiling, geluidsoverlast en gebrek aan groenvoorziening de mentale gezondheid van stedelingen. Vanwege toenemende urbanisatie is het essentieel dat onderzoekers de wisselwerking tussen verschillende risicofactoren voor mentale problemen beter in kaart brengen. Dat stellen Junus van der Wal en collega’s van het Centre for Urban Mental Health van de Universiteit van Amsterdam in The Lancet Psychiatry.

‘In landen waar meer dan 50 tot 60 procent van de populatie in de stad woont, kampt men vaker met depressie, angst en verslaving’, vertelt Van der Wal. Dat blijkt uit de analyse van de gegevens van 191 landen, afkomstig van de VN. ‘In Nederland woont 91 procent van de bevolking in een stedelijk gebied en komen deze problemen redelijk vaak voor.’

Wisselwerking

Onderzoekers kijken volgens Van der Wal meestal naar het effect van één tot twee risicofactoren op psychische aandoeningen. Zoals het effect van geluidsoverlast op de ontwikkeling van angststoornissen. ‘Maar het is vaak een wisselwerking tussen meerdere factoren, die elkaar kunnen versterken. Als veel mensen in een bepaald gebied psychische problemen hebben, kan dat bijvoorbeeld de sociale cohesie in de buurt negatief beïnvloeden, wat weer een nadelig effect kan hebben voor de bewoners’, aldus Van der Wal. Daarom pleiten de onderzoekers voor een multidisciplinaire insteek, waarbij wetenschappers onderzoeken hoe verschillende factoren in de tijd op elkaar inwerken.

Ter illustratie introduceren de onderzoekers het personage Jane. Zij woont in een appartement, vlak bij een drukke weg en maakt zich regelmatig zorgen over haar financiële situatie. Constant verkeerslawaai en verlichting verstoren haar nachtrust. Dit heeft een negatieve invloed op haar werkprestaties, waardoor ze meer stress en geldzorgen ervaart en bovendien nog slechter slaapt. Daarnaast heeft langdurige blootstelling aan luchtvervuiling een negatief effect op de werking van haar hersenen. Al deze factoren tezamen zouden na verloop van tijd een depressie kunnen veroorzaken.

Het aanleggen van een park tussen het appartement van Jane en de drukke weg zou – naast individuele behandeling – een manier kunnen zijn om haar depressieve klachten te verminderen. Van der Wal: ‘De aanwezigheid van groenvoorziening lijkt samen te hangen met een verminderde depressieve stemming. Het groen heeft bijvoorbeeld een dempende werking op geluidsoverlast en vermindert luchtvervuiling. Het creëren van voldoende plekken waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten, zou bovendien goed kunnen zijn voor de sociale cohesie in de buurt. Dit alles kan de mentale gezondheid positief beïnvloeden.’

Behandelaren

Op basis van een meta-analyse van de afgelopen dertig jaar brachten de onderzoekers stedelijke factoren in kaart die het mentale welzijn van mensen kunnen beïnvloeden. Daarnaast presenteren zij een nieuw conceptueel raamwerk, waarin de invloed van stedelijke factoren als stadsomvang, migratie, het uiterlijk van de gebouwde omgeving, sociale cohesie en individuele neurobiologische eigenschappen op het ontwikkelen van psychische aandoeningen zijn meegenomen. Dit raamwerk dient als basis voor toekomstig onderzoek naar psychische problemen en aandoeningen in stedelijke gebieden.

Inzicht in de manier waarop al deze factoren op elkaar inwerken gedurende het leven, kan nieuwe aangrijpingspunten voor behandeling en beleid aan het licht brengen. ‘Het is belangrijk dat behandelaren en beleidsmakers zich bewust zijn van alle omstandigheden die bijdragen aan de ontwikkeling van depressie, angst en verslaving. Op stedelijk, sociaal en individueel niveau.’

Covid-19

Ook tijdens de pandemie bleek dat stedelingen voor specifieke uitdagingen staan, die een negatief effect kunnen hebben op de geestelijke gezondheid. Van der Wal: ‘Zo wonen zij meestal kleiner en was het in steden soms moeilijker om drukke plekken te vermijden.’

Momenteel woont meer dan 50 procent van de wereldbevolking in steden. Naar verwachting zal dat in 2050 ongeveer 70 procent zijn en zal hiermee ook het aantal psychische problemen toenemen. ‘Het doel van ons centrum en dit onderzoek is om bij te dragen aan een gezonde stad met minder mentale problemen.’