Meer zicht op oorzaak ernstige covid-19

Onderzoek door Willianne Hoepel e.a. (Amsterdam UMC) werpt meer licht op de vraag hoe het komt dat sommige patiënten ernstig ziek worden na een infectie met SARS-CoV-2. Deze patiënten blijken veel afwijkende antistoffen te produceren, die een extreme en schadelijke ontstekingsreactie opwekken, zo blijkt uit een publicatie in Science Translational Medicine.

In serum van patiënten met ernstige covid-19 vonden de onderzoekers een verhoogd niveau van anti-spike IgG dat een overactieve immuunrespons in alveolaire macrofagen teweegbrengt. Een belangrijke moleculaire wijziging van IgG (‘fucosylering’ genaamd), kwam ook minder vaak voor bij deze anti-spike-antilichamen, waardoor ze meer pro-inflammatoir werden. In een persverklaring legt onderzoeksleider en hoogleraar vasculaire immunologische celbiologie Menno de Winther (Amsterdam UMC) het zo uit: ‘De antistoffen die ons lichaam aanmaakt, hebben de vorm van een Griekse y. De bovenkant bindt aan het virus, terwijl de staart aan de afweercellen in de longen bindt en deze cellen activeert. We weten inmiddels dat die staart anders is bij patiënten die ernstig ziek zijn. Om het simpel te zeggen, er zitten hele andere suikerverbindingen aan. Daardoor activeren deze antistoffen de afweercellen in de longen veel te sterk.’

De onderzoekers laten zien dat macrofagen die worden geactiveerd door de anti-spike-antilichamen longcellen in vitro kunnen verstoren en kleine bloedstolsels kunnen veroorzaken, vergelijkbaar met symptomen zoals die te zien zijn bij patiënten met ernstige covid-19. Onduidelijk is waardoor SARS-CoV-2-infecties kunnen leiden tot abnormale IgG-spiegels en lagere fucosyleringsniveaus. Op den duur keren ze wel weer terug naar ‘normaal’; wellicht is dat de oorzaak waardoor patiënten bij wie tweemaal covid-19 is gediagnosticeerd, de tweede keer niet dezelfde hyperinflammatoire respons vertonen.

Dat deze ernstig zieke patiënten gebaat zouden kunnen zijn bij medicijnen die de afweerreactie onderdrukken, ligt voor de hand. Nu worden daar dexamethason en tocilizumab voor ingezet. In hun onderzoek richten Hoepel e.a. zich echter op het door FDA en EMA goedgekeurde middel fostamatinib. De eerste resultaten in een kleine patiëntengroep wijzen erop dat het zou kunnen werken, maar grootschaliger onderzoek moet meer uitsluitsel geven. Dat onderzoek loopt nu.

Overigens hebben de bevindingen van Hoepel e.a. mogelijk ook gevolgen voor het gebruik van herstellend plasma bij de behandeling van patiënten met covid-19, dat immers nog steeds de hyperinflammatoire versies van IgG kan bevatten.

DOI: 10.1126/scitranslmed.abf8654 (2021)