Gezondheidscalvinisme
2 reactiesBegin november sprak ik op een dag, georganiseerd door het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Met als titel ‘Mij’n zorg’, was het onderwerp de maatschappelijke verantwoordelijkheid van artsen. Ik dacht dat het thema het fakenieuws over medische preventie zou zijn. Burgers hebben geen flauw benul van de schade en baten van griepvaccinatie of kankerscreening. Maar neen. Deze dag exploreerde nieuwe paden van bedilzucht.
Een advocate legde uit hoe ze de tabaksindustrie via de rechtbank wilde aanklagen voor poging tot moord. Inhoudelijk ben ik het eens. Maar de vraag is waar dit moet ophouden.
Ik had graag de kankerscreeners voor de rechter gezien wegens het toebrengen van verminkingen, het RIVM wegens bendevorming met het oogmerk nutteloze griepvaccins te versjacheren. Vetzuchtvrezende calvinisten klagen de frisdrankenmakers aan, alcoholhaters de drankindustrie, groene zeloten alle industrie behalve de industriële kwakzalverij. Maar in de representatieve democratie maken verkozen politici de wetten. Om wetgeving werkbaar te houden moeten rechters interpretatievrijheid hebben. Maar ze mogen die vrijheid niet oprekken tot in het domein van de politiek. Lobby bij politici totdat ze een beleidsplan hebben om de Europese Unie rookvrij te maken tegen 2050. Ik betoog mee. Maar wie het democratische spel niet speelt, verdient de titel fascist.
Ik had graag de kankerscreeners voor de rechter gezien
En dan moest Martijn Katan als gezondheidssavonarola nog komen. Ik ben nochtans een fan. Katans boeken over voeding zijn scherpzinnig, geestig en wetenschappelijk ijzersterk. Zijn blog is de eerste bron van betrouwbare informatie die ik raadpleeg als de gebruikelijke zesmaandelijkse golf voedingsonzin de media overspoelt. Maar als hij naast zijn schoenen van biochemicus loopt, vervalt hij in ‘confirmation bias’, het benadrukken van die gegevens en feiten die je vooroordelen bevestigen ten koste van alle andere. Als gezondheidscalvinist wordt hij meegesleept door een andersoortige, door fakenieuws opgezweepte onzingolf, die van vetzucht. Sinds de jaren 1990 is BMI noch zwaarlijvigheid toegenomen in Nederland. De (gezonde) levensverwachting is wel toegenomen: met vier jaar. De prevalentie van een BMI van 30 of meer bij volwassenen blijft constant op ongeveer één op acht volwassenen, internationaal een eerbaar cijfer. De gezondheidsproblemen door een hogere BMI zijn reëel, maar beperkt. Om in de buurt van de gezondheidsaanslag door roken te komen (één op vier Nederlanders rookt) heb je een BMI van 40 of meer nodig. Dat zijn enkelingen in Nederland. Katan vergeleek vetzucht met de cholera in de negentiende eeuw. Veel weet hij daar niet van. Het vermijden van drinkwater was namelijk de beste preventie tegen cholera: medisch studenten beweerden dat water enkel geschikt was voor uitwendig gebruik. De betere familie dronk aan tafel (slap) bier, een hoofdreden voor de bloeiende brouwerijen in Vlaanderen. Katan bedoelt dat mensen graag lekkere dingen eten en drinken en dat de industrie hen op hun wenken bedient. Dat mag niet. Omdat de mensen de gezondheidspriesters niet volgen, moet de staat hen dwingen. Als je alles optelt en aftrekt, het plezier van lekker eten en drinken en de medische gevolgen van een maatje te veel, blijft er slechts een geloofsstelling over: genot is zondig. Als inwoner van het land van Magritte kon ik de ironie wel smaken dat Katan hiervoor twee flessen wijn ontving.
Federatieneiuws 50 2017 (pdf)
Luc Bonneux
verpleeghuisarts/epidemioloog, Boechout (Antwerpen)
Geachte lezer,
Uw evidence based columnist had uiteraard de cijfers gecheckt. U vindt ze hier: http://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Wetenschappelijk/Tabellen_grafieken/Preventie_Ziekte_Zorg/NL_de_Maat/Body_Mass_Index_en_gewichtsklasse_NL_de_...Maat
_versus_MORGEN en hier: https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/regionaal-internationaal/internationaal#node-trend-overgewicht-de-eu-volwassenen Bij verificatie met andere publicaties moet u altijd goed uitkijken of de data gestandaardiseerd zijn voor leeftijd: BMI neemt toe met de leeftijd, en dus ook met vergrijzing.
Het artikel van de Lancet zelf geeft geen gegevens over Nederland. Er staan grafieken in een immense appendix van 427 pagina’s over 200 landen, waaronder Nederland. De grafieken tonen geen gegevens, maar modelextrapolaties. Bij vrouwen neemt de BMI toe met 1 punt, bij mannen met bijna 3 punten. Er is echter geen verschil in toename van de prevalentie obesitas tussen mannen en vrouwen. Deze toename in prevalentie obesitas is nagenoeg lineair/exponentieel over alle decennia en wordt door geen enkele mij bekende gegevensreeks ondersteund. De Rotterdam en LASA studie leverden de meeste gegevens voor de Lancet studie. Ik vond geen prevalentiedata in deze studies die de grote discrepantie kunnen verklaren tussen recente Nederlandse gegevens zoals weergevonden bij het RIVM en die zoals gemodelleerd in het Lancet artikel voor de laatste periode. Ik suggereer dat dit een modelartefact is, veroorzaakt door gebrekkige oude gegevens en doorgerekende voorbije trends voor de jaren 1990.
Een vergelijking met Trump is zoals de reductio ad Hitlerum een beledigende drogreden. Dit laat u best bij de asociale media. U had mogen melden dat u over andere “gegevens” beschikte dan ik. Dan hadden we daarover ordentelijk kunnen van mening verschillen. Boterzachte modelextrapolaties leggen het daarbij af tegen harde gegevens.
Dr. HHJ Leliefeld
uroloog/androloog, Utrecht
Obesitas onbelangrijk?
In Medisch Contact van 14 dec 2017 schrijft Luc Bonneux in zijn column dat er sprake is van een door fakenieuws opgezweepte onzingolf, die van vetzucht. Hij beweert dat sinds 1990 de BMI noch de zwaarlijvigheid in Nederland... is toegenomen, dat de prevalentie van een BMI boven de 30 bij volwassenen constant op 1 op de acht blijft en dat het bij een BMI boven de 40 in Nederland slechts om enkelingen gaat èn dat Nederland een eerbare plaats inneemt t.o.v. andere landen (einde citaat).
Het lijkt wel of je Trump leest over klimaatverandering! In een zojuist gepubliceerde artikel in de Lancet worden al zijn beweringen fors onderuitgehaald. In dit artikel wordt de wereldwijde trend in BMI weergegeven van 1975-2016 van 200 landen. Ik beperk me tot de cijfers van mannen in Nederland met obesitas(BMI=30) en morbide obesitas(BMI=40). Er is sprake van een stijging in deze 40 jaar van 4,3% naar 21,6 procent voor obesitas en voor morbide obesitas van 0,0% naar 0,8%. Er zijn inmiddels meer dan 3 miljoen volwassenen (mannen en vrouwen) met obesitas en ruim 200.000 volwassenen met morbide obesitas , voorwaar geen enkeling! Nederland bevindt zich hierbij tussen de 200 landen zelfs 22 plaatsen onder het gemiddelde, geen eerbaar cijfer derhalve. De gevolgen van obesitas voor de ontwikkeling van het metabool syndroom met diabetes mellitus, hypertensie hypercholesterolemie en verhoogde mortaliteit laat ik verder buiten beschouwing. Obesitas dreigt met name ook in Nederland epidemische vormen aan te nemen met ernstige consequenties voor de volksgezondheid met betrekking tot kwaliteit van leven en zorgkosten.
Lit.: Worldwide trends in body-maas index, underweight, overweight, and obesity from 1975 to 2016: a pooled analysis of 2416 population-based measurement studies in 128.9 million children, adolescents, and adults. Lancet, december 2017, vol 390; 2627-56.