Euthanasie kan patiëntvriendelijker
9 reactiesOPINIE
Snelwerkende middelen geven afscheid geen kans
Actieve levensbeëindiging is aan strenge voorschriften gebonden, maar die pakken soms een beetje kil uit, vond (inmiddels voormalig) huisarts Kees Lugtmeier. Hij paste daarom een humanere manier van euthanasie toe, die tevens binnen de regels valt.
In augustus 2012 is het boekje Uitvoering euthanasie en hulp bij zelfdoding verschenen, een gezamenlijke richtlijn van de KNMG en KNMP. De regels zijn duidelijk, en ik kan uit eigen waarneming bevestigen dat de voorgeschreven middelen betrouwbaar zijn, tot het beoogde resultaat leiden en gewoonlijk geen aanleiding geven tot ongewenste neveneffecten. Medisch-technisch dus niets op aan te merken. Maar toch…
Het bij zelfdoding gebruikte drankje met 15 gram pentobarbital smaakt om te beginnen smerig. Daarnaast verliest de patiënt al heel snel na inname het bewustzijn, terwijl de dood soms pas na langere tijd intreedt. Ten slotte is het noodzakelijk dat vooraf wordt begonnen met het innemen van anti-emetica, om braken te voorkomen.
Bij euthanasie geraakt de patiënt al ‘aan de naald’ in coma. Niet zelden is de dood al ingetreden voordat rocuronium wordt toegediend.
In beide gevallen moet de arts aanwezig blijven tot de dood is ingetreden en de schouwarts is geweest. Bovenstaande situaties zijn onnodig onaangenaam. Maar het kan gelukkig anders.
In slaap
Een oudere dame met vergevorderde multiple sclerose vroeg om hulp bij zelfdoding. Ze wilde beslist zelf het proces starten. Eén probleem: ze kon alleen nog drinken door een rietje. Daarbij was de kans te groot dat ze buiten kennis zou raken voordat ze de vereiste hoeveelheid barbituraat had ingenomen. Ze was teleurgesteld dat dit niet mogelijk was.
Nadenkend over de vraag of ik haar niet toch tegemoet zou kunnen komen in haar wens zelf iets te doen, kwam ik tot de volgende oplossing. Mevrouw kreeg een aangenaam smakend drankje met 150 mg midazolam. Ze kon dit helemaal in haar eigen tempo door het rietje innemen. Ze wist dat ik, nu zelfdoding geen optie was, tot euthanasie zou overgaan als ze in slaap zou zijn gevallen. Na het innemen heb ik haar alleen gelaten met haar man en kinderen. Toen ze na ongeveer 10 minuten goed in slaap was gevallen heeft haar man mij geroepen. Vervolgens heb ik thiopental en rocuronium gespoten volgens protocol.
Warmer
De Regionale Toetsingscommissie heeft zonder nadere vragen of opmerkingen geconcludeerd dat de levensbeëindiging zorgvuldig had plaatsgevonden. Zelf was ik zo voldaan over deze manier, dat ik ze in voorkomende gevallen als keuzemogelijkheid heb aangeboden. Inmiddels heb ik het een aantal keren zo gedaan, tot volle tevredenheid van de nabestaanden, de toetsingscommissie en mijzelf. De hoeveelheid midazolam was overigens arbitrair gekozen. Een wat geringere hoeveelheid kan desgewenst wellicht het moment tot inslapen nog wat uitstellen.
Voor mij voelt deze methode aanzienlijk ‘warmer’ dan de puur klinische gang van zaken. De dokter hoeft na het innemen niet bij de patiënt te blijven, zodat de naasten alle privacy hebben die zij graag willen. Het voelt ook anders om iemand een dodelijke dosis toe te dienen als deze al buiten kennis is.
Een bijkomend voordeel kan zijn dat het tijdstip van overlijden goed voorspelbaar is en dat kan de afwikkeling van de postmortale formaliteiten aanzienlijk bekorten.
Ik deel mijn ervaring, na rijp beraad, graag met mijn collega’s. Iemand op een fijnbesnaarde manier behulpzaam zijn bij het gewenste sterven is voor mij nog steeds een bijzondere en ingrijpende gebeurtenis. De positieve reacties van de nabestaanden zijn de belangrijkste reden hieraan bekendheid te geven.
Kees Lugtmeier, oud-huisarts, Harlingen
contact: kajeel@xs4all.nl; cc: redactie@medischcontact.nl
Geen belangenverstrengeling gemeld
Zie ook dossier Euthanasie
Meer over goede zorg voor stervende patiënten en de impact ervan op artsen op het Medisch Contact-evenement De dokter en de dood op 12 februari.
LAATSTE PLEKKEN - MELDT U NOG SNEL AAN
<b>Download dit artikel (PDF)</b>
I. van Mansom
palliatief arts Marente, LUMC, IKNL, HAARLEM Nederland
Ik doe het vanaf het begin al zo, bied iedereen 5-6 tabletjes dormicum aan, die ze zelf innemen (zij nemen de eerste stap), waarna ik na een uur terugkom en het infuus aan sluit , ook niet direct spuit iv, aangezien ik alleen maar een kraantje hoef ...om te zetten en vervolgens naar de achtergrond verdwijn in de kamer. Zo alle gelegenheid voor de familie om er bij te zitten en hand vast te houden en geen centrale rol van arts. Heb het niet anders gedaan, maar kan me helemaal voorstellen dat ook dat (infuus ipv iv spuiten) ook veel minder belastend is en voor familie veel prettiger.
K.J. Lugtmeier
oud-huisarts, HARLINGEN Nederland
De gedachtewisseling lijkt aan te geven, dat er behoefte is aan een werkwijze,die minder kil is dan het officiële protocol. Ik denk, dat het tijd wordt voor variaties, die bruikbaar zijn zonder aan het hoofdprincipe van een zorgvuldige levensbeëindig...ing afbreuk te doen. Een eigen inbreng bij het proces van de persoon, om wie het gaat lijkt me van belang. Hopelijk kunnen we gauw afscheid nemen van een mixtura non therapeutica.
K.J. Lugtmeier
oud-huisarts, HARLINGEN Nederland
Fijn te lezen dat collega's proberen wat patiëntvriendelijker te handelen.
Collega van der Pol denkt, dat een goed protocol niet is te maken. Ik denk daar anders over. KNMG/ en KNMP kunnen, als ze willen, best een protocol maken, waarin de essentiële... 'rode draad' blijft bestaan, maar waarbij enkele variaties kunnen worden genoemd betreffende het traject vóór het toedienen van thiopental en rocuronium.
I.T.G. Miggels
huisarts, LEUSDEN Nederland
Mooi de patient eerst op een rustige manier te laten inslapen...maar is 150 mg midazolam lijkt me wat veel, is dat niet op zich al een lethale dosis ? Of wordt hier 15 mg bedoeld ?
K.J. Lugtmeier
oud-huisarts, HARLINGEN Nederland
Dag collega Miggels,
Dank voor uw reactie.
Ik heb geen informatie kunnen vinden over een lethale dosis midazolam.
In die zin is het niet anders dan bij andere benzodiazepinen.
Ik koos toen voor 150 mg midazolam omdat ik wel een forse dosis wilde, zod...at het inslapen niet te lang op zich zou laten wachten. Inmiddels heb ik ervaring met 100 mg en dat werkt ook in 10-15 minuten.
Van één toetsingscommissie weet ik, dat men heeft geïnformeerd naar het effect van midazolam en dat leidde ook tot de conclusie, dat ik zorgvuldig heb gehandeld.
Kees Lugtmeier
W. van der Pol
Ziekenhuiapotheker, delft
Het delen van praktische informatie is heel goed. Het probleem is het toegankelijk maken van die informatie. Het is niet goed te "protocolleren". Een app of besloten website of boekje is best lastig. Misschien hoort bij een goede voorbereiding van e...uthanasie ook het vooraf raadplegen van een ervaringsdeskundig arts voor de laatste informatie.
M.H.A. van der Pas
AIOS ouderengeneeskunde, Utrecht Nederland
Hele interessante mogelijkheden, ik denk dat het een voordeel kan zijn voor zowel patiënt als nabestaanden als arts, wanneer de patiënt zelf meer regie voert. De optie met een kleine infuuszak die collega de Boer noemt klinkt ook als een mooie mogeli...jkheid. Ik vraag mij daarbij af: hoe langzaam laat u dit dan precies inlopen? En kunnen er onbedoelde effecten optreden wanneer het te langzaam gaat?
K.J. Lugtmeier
oud-huisarts, HARLINGEN Nederland
De pricipiële overeenkomst is, dat bij u de patiënt zelf het kraantje opent en bij mij een niet-dodelijke hoeveelheid midazolam inneemt.
Fijn, dat ook u vindt, dat strikt het protocol volgen een nogal kille bedoening is.
Ik noem mijn manier ook wel ...'zelfhulp bij doding'.
Dank voor uw reactie,
Kees Lugtmeier
W.F. de Boer
Huisarts, ALMELO Nederland
Ik denk een hele mooie extra mogelijkheid. Zelf laat ik de apotheek het barbituraat altijd oplossen in een kleine infuuszak. Ook dit biedt via langzaam intraveneus laten inlopen de mogelijkheid dat iemand heel rustig gaat slapen, soms al pratend (nou... jongens daar ga ik, het ga jullie goed). Heel natuurlijk haast. En door gebruik te maken van een 3 weg kraantje kan ik de patiënten ook de mogelijkheid bieden dit zelf op het door hun gewenste moment open te zetten. Tevens biedt het mij de mogelijkheid om op de achtergrond te blijven en kunnen zij die voor het afscheid belangrijk zijn, zo nabij mogelijk bij de patiënt zijn. Het naspuiten na doorspoelen van de rocuronium is hierna alleen nog een technische en in feite theoretische handeling daar de Tiopental altijd al zijn werk gedaan heeft. Ook dit wordt altijd zeer gewaardeerd door de familie en het biedt sommige patiënten ook echt de mogelijkheid het helemaal zelf de regie te voeren.