Psychofarmaca altijd geleidelijk afbouwen, maar hoe snel?
9 reactiesGeleidelijk afbouwen van onder meer antidepressiva, antipsychotica en benzodiazepines is belangrijk, maar in welk tempo blijft onduidelijk. Dat blijkt uit een review over dit onderwerp van Christiaan Vinkers e.a. in Molecular Psychiatry.
Het artikel geeft een overzicht van de kennis over het afbouwen van zes hoofdklassen van psychofarmaca: antidepressiva, antipsychotica, benzodiazepines, stemmingsstabilisatoren, stimulantia en opioïden. Per klasse geeft de review aan wat er bekend is over wie kan stoppen, zonder te veel risico op terugval of grote problemen; wanneer het beste moment is om te stoppen; en hoe de medicatie het beste kan worden afgebouwd.
Optimale periode
In het algemeen concluderen Vinkers e.a. dat onttrekkingsverschijnselen na het stoppen van medicatie voorkomen, zeker als de medicatie abrupt gestopt wordt. Dit risico is groter bij psychofarmaca met kortere halfwaardetijden zoals venlafaxine, morfine, oxycodon, lorazepam en temazepam. Om die reden is voldoende tijd nodig om af te bouwen, ook omdat dat minder risico op terugval geeft. Toch is niet goed bekend hoe
lang een afbouwtraject moet duren. Ook is er onvoldoende bewijs om hyperbool afbouwen, met steeds kleinere stappen afbouwen, bij iedereen aan te bevelen. Daarom adviseert het expertpanel dan ook meer gerandomiseerde studies die afbouwschema’s met elkaar vergelijken.
Terugval
Daarnaast concluderen de auteurs dat de kans op een terugval bij antidepressiva, stimulantia en opioïden minstens twee keer zo hoog is als bij andere psychofarmaca, maar dat een aanzienlijk deel van de patiënten geen terugval heeft. Vinkers e.a. adviseren dan ook het afbouwen periodiek met de patiënt te bespreken, omdat de baten van stoppen op den duur groter worden dan de risico’s op een terugval.
Er loopt momenteel een Nederlandse gerandomiseerde studie, de Tempo-studie, naar de afbouw van antidepressiva. De bevindingen van de review zijn ook te vinden in een Nederlandstalig multidisciplinair document van de Alliantie kwaliteit Geestelijke Gezondheidszorg.
psychiater, Heerenveen
Tja, het is en blijft gewoon ouderwets dokterswerk. Volg de individuele patiënt bij het afbouwen, neem de tijd, luister en kijk goed, en stuur in overleg bij. Het delen van die ervaring lijkt mij de beste vorm van onderzoek...
H. v.d. Pol
Huisarts, Eersel
Heel belangrijk dit. Maar waar kan ik terecht voor hulp bij afbouwen?
Psychiaters verwijzen terug of hebben een jaar wachttijd.
Wie geeft mij de richtlijnen en de patient de juiste medicatie?
C.H. Vinkers
Psychiater, Amsterdam
Beste collega,
Goede vraag!
De Multidisciplinaire Documenten Afbouwen (SSRI's en SNRI's, en recent ook Overige Antidepressiva) geven concrete handvatten, en ook kleinere doseringseenheden worden volgens tabel 3 van dit MD vergoed, en kan elke o...penbare apotheek bestellen (zie https://www.knmp.nl/richtlijnen/afbouwen-ssris-snris).
Ik stelde een Starterspakket Afbouwen samen voor het KNMP congres: www.antidepressiva.nl/apothekers
Voor verdere vragen, advies of hybride begeleiding is er ook de Afbouwpoli Antidepressiva van GGZ InGeest (voor heel Nederland), www.afbouwpoli.nl. Dat kan vooral bij complexe casuïstiek helpend zijn.
J.J. van Os
Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht, Utrecht
Inderdaad goede vraag. U kunt terecht bij de Regenboogapotheek waar de patient een persoonlijk advies kan aanvragen voor taperingstrips (https://regenboogapotheek.nl/aanvraag-advies-afbouwen-medicatie/), die al door bijna 20.000 patienten succesvol z...ijn gebruik om psychotrope medicaties af te bouwen, vaak met flexibele tussentijds perioden van stabilisatiestrips. De werkzaamheid van Taperingstrips is aangetoond in 4 excellente cohortstudies (hieronder) dus EBM proof.
Sommige universitaire onderzoekers roepen al 10 jaar dat er RCT's moeten komen maar die mislukken (bv Opera trial en nu het Tempo trial) omdat patienten niet mee willen doen met ouderwetse "cold turkey" protocollen of hak- en prak methoden en gewoon taperingstrips bestellen. Ook zijn ze niet uitvoerbaar en weten we van te voren al dat de resultaten ambigu zullen zijn. Weggegooid geld dus - en over 10 jaar misschien een "resultaat".
Overigens is Molecular Psychiatry - de naam zegt het al - een bijzonder slecht blad waarvan de impact factor door de Nature Group wordt gepimpt om irrelevante content de wereld in te slingeren waar niemand wat aan heeft.
Dit zijn de observationele studies naar afbouwen mbv taperingstrips:
1. Groot PC, van Os J. Antidepressant tapering strips to help people come off medication more safely. Psychosis. 2018;10:142-5. https://doi.org/10.1080/17522439.2018.1469163
2. Groot PC, van Os J. Outcome of Antidepressant Drug Discontinuation with Taperingstrips after 1-5 Years. Therapeutic advances in psychopharmacology. 2020;10. https://doi.org/10.1177/2045125320954609
3. Groot PC, van Os J. Successful use of tapering strips for hyperbolic reduction of antidepressant dose - a cohort study. Therapeutic advances in psychopharmacology. 2021;11. https://doi.org/10.1177/20451253211039327
4. van Os J, Groot PC. Outcomes of hyperbolic tapering of antidepressants. Therapeutic advances in psychopharmacology. 2023;13. https://doi.org/10.1177/20451253231171518
C.H. Vinkers
Psychiater, Amsterdam
Deze ad hominem reactie op het blad en onderzoekers is wat mij betreft niet nodig - het is constructiever om een inhoudelijke discussie te voeren.
Heel goed dat deze onderzoeken zijn gedaan.
In de net verschenen multidisciplinaire richtlijn D...epressie staat over deze cohortonderzoeken:
"Er is nog onduidelijkheid over de klinische relevantie van de gevonden verschillen (de range van onttrekkingssymptomen varieerde tussen ‘weinig’ of ‘erg weinig’) (van Os & Groot, 2023). Aangezien er een deel van de aangeschreven gebruikers niet reageerden op de vragenlijst (32-52%) of het verzoek om dagelijkse metingen van onttrekkingsverschijnselen te rapporteren (83%), is er een risico op selectieve respons (selectiebias) waarbij alleen respondenten op de vragenlijst werden geanalyseerd (geen intention to treat analyse). Tenslotte is er het risico van performance bias omdat alle betrokken deelnemers ongeblindeerd afbouwden met speciaal verkregen Taperingsstrips. Derhalve is de zekerheid van de wetenschappelijke evidentie hiervan niet zodanig dat de bevindingen van deze cohortstudies tot aanpassing van de in de Multidisciplinaire Documenten genoemde
afbouwstrategieën heeft geleid."
Overigens is het transparant te vermelden dat UMC Utrecht subsidie heeft gekregen van de Regenboogapotheek voor deze onderzoeken.
J.J. van Os
Voorzitter Divisie Hersenen
Met deze zelfidentificatie is mijn reactie posthoc inderdaad persoonlijk te noemen!
Het was overigens zuiverder geweest als de schrijver van de richtlijn, in zijn geforceerde poging om valide cohortstudies , waar best positieve dingen uit zijn te... halen, te bashen, het verschil tussen selectie en selectiebias had geweten. Vrij basaal....
Ik noem (wederom) geen namen!
Apotheekhoudend huisarts, Streefkerk
Bart Bruijn
Dank voor deze reactie. Dit is echt wel een probleem. De strips van de Regenboogapotheek worden vaak niet volledig vergoed. Men zegt vaak van wel, maar dit is niet zo. Óf de verstrekkende apotheek betaalt het (aanzienlijke) verschil, o...f de patiënt. Ook dat geeft problemen.
L.E. de Wit
Psychiater, Utrecht
Kent u medicijnkosten.nl al? Een hele handige site waar je precies kan zien welke afbouwpreparaten beschikbaar zijn en vergoed worden (bijv sertraline 2.5mg of 5mg). Zo zijn de afbouwtabellen van het multidisciplinaire document eenvoudig te volgen. N...iet alle apotheken weten dit, heb ik gemerkt, waardoor er soms verwarring ontstaat.
P. Dinkelberg
voorzitter patientenvereniging, apeldoorn
Wij hebben een onderzoek gedaan onder apothekers en een groot aantal durfde toe te geven dat ze geen trek hebben in het, gedeeltelijk, maar aanzienlijk, 'opdraaien' voor de kosten van te bestellen bereidingen t.b.v. tabel 3 'Multidisc. Document'. (Be...stellen van taperingstrips is iets waar ze buiten staan) Op verzoek van NVvP aan hen ter beschikking gesteld. Nooit meer wat hierover vernomen van deze beroepsvereniging.