‘We gaan er alles aan doen om commerciële partijen uit de huisartsenzorg te weren’

In een praktijk van Centric Health in Rotterdam moest beveiliging het personeel tegen boze patiënten beschermen. Ook kwam huisartsenpraktijk Acacialaan van Centric Health in Pijnacker veelvuldig negatief in het nieuws. Een analyse van de perikelen rondom die praktijk legt bloot hoe lastig het is om partijen met een winstoogmerk uit de huisartsenzorg te weren.

Winstoogmerk

Maar eerst: wat is een commerciële partij eigenlijk? Kennisorganisatie Nivel schat op basis van een verkennend onderzoek dat in Nederland momenteel 45 tot 230 huisartsenpraktijken zijn ‘overgenomen door commerciële investeerders’. Een erg grove schatting. Dat komt doordat een duidelijke definitie ervan ontbreekt. ‘In zekere zin is iedere huisartsenpraktijk commercieel, want je moet ervan kunnen leven’, licht senior onderzoeker Peter Groenewegen desgevraagd toe, ‘maar de meeste huisartsen werken niet voor aandeelhouders die geen huisartsen zijn.’ Als de scope vernauwd wordt tot investeerders met een winstoogmerk, dan gaat het volgens Nivel om ten minste 45 huisartsenpraktijken die volledig in handen zijn van commerciële ketens, zoals Centric Health, Co-Med en Arts & Zorg. Van die drie is Centric Health momenteel de enige partij die grotendeels gefinancierd wordt via private equity – investeerders die buiten de aandelenmarkt om in een bedrijf investeren.

Berispt

Terug naar de Acacialaan in Pijnacker. Als huisarts Ed Timmermans ruim dertig jaar praktijkhouder van de huisartsenpraktijk Timmermans op de Acacialaan is, wil hij – met het oog op zijn pensioen – zijn werkzaamheden afbouwen. Hij zoekt een opvolger. Een tip van een collega brengt hem bij Centric Health, een van oorsprong Iers bedrijf, opgericht door twee huisartsen. Nederland is de eerste uitbreiding van het bedrijf op het Europese vasteland. Timmermans zei eerder in Medisch Contact dat Centric Health veel ervaring leek te hebben: ‘Vijftien, twintig jaar actief in Ierland, 500 duizend patiënten; het zag er allemaal solide uit.’ Hij komt met de Nederlandse tak van Centric Health tot een overnameovereenkomst. Vanaf 1 april 2022 bestiert Centric Health de huisartsenpraktijk – die dan de naam Acacialaan krijgt. Afgesproken wordt dat Timmermans ten minste tot eind 2022 als vaste waarnemer parttime in de praktijk blijft werken. Dat geeft Centric Health ruim de tijd om een nieuwe praktijkhouder te vinden.

Dat lukt niet. In plaats daarvan werken steeds andere huisartsen in de praktijk. Regelmatig kunnen patiënten geen afspraak maken omdat er voor die dag nog geen waarnemer is gevonden. Uiteindelijk escaleert de situatie. In april dit jaar brengt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) naar buiten dat de praktijk tijdens kantoor­tijden ‘meerdere momenten’ moeilijk bereikbaar was en dat overdag niet altijd een huisarts beschikbaar was om binnen vijftien minuten spoedzorg te leveren. Soms kregen patiënten die belden zelfs via een bandje te horen dat ze na 17.00 uur de huis­artsenpost maar moesten bellen.

De IGJ berispt Centric Health hiervoor: een zeldzaam­heid.

Op 8 mei jl. neemt Timmermans zijn oude praktijk weer terug. Waar slechts een schim van over is. Er kleeft veel negatieve publiciteit aan en in korte tijd zijn meerdere doktersassistenten vertrokken. Tegen Medisch Contact zei hij eerder dat hij nu zelf een opvolger gaat zoeken en dat zal in elk geval géén commerciële partij zijn.

In een praktijk van Centric Health in Rotterdam moest beveiliging het personeel tegen boze patiënten beschermen

DSW

In de regio tussen Rotterdam en Den Haag is DSW de preferente zorgverzekeraar. Als een huisarts ervoor kiest om één contract af te sluiten met de preferente zorgverzekeraar en als andere zorgverzekeraars de tariefafspraken uit dat contract volgen, is de preferente zorgverzekeraar hét aanspreekpunt. In het geval van de praktijk op de Acacialaan en Centric Health is dat DSW. Begin januari 2023 kreeg die de eerste ‘concrete signalen’ over misstanden bij deze huisartsenpraktijk, zoals de slechte bereikbaarheid en het gebrek aan spoedzorg tijdens kantooruren. Omdat DSW niet wist wanneer er wel of niet een huisarts in de praktijk was, belden medewerkers gedurende enkele weken iedere dag tijdens kantoortijden naar de praktijk. ‘Vanaf half maart kwamen zoveel signalen binnen dat we actiever zijn gaan monitoren en hebben we bijna dagelijks de huisartsenpraktijk gebeld om te controleren of er opgenomen werd, en dat hebben we ook allemaal bijgehouden, en toen werd er steevast niet opgenomen’, zegt Aad de Groot, bestuursvoorzitter van DSW. Inmiddels zijn dan vijf medewerkers bijna dagelijks met dit dossier in de weer.

Opmerkelijk genoeg klaagden patiënten amper bij DSW. Dat verbaast De Groot. Hij schat dat er misschien een tiental klachten van verzekerden over deze huisartsenpraktijk binnenkwamen. ‘Ik denk dat dat door een combinatie van factoren komt: loyaliteit naar de huisarts, misschien bellen mensen eerder de inspectie met klachten dan de zorgverzekeraar, en ik denk dat mensen over het algemeen wel weten dat huisartsen drukbezet zijn, dat zal er ook toe leiden dat zij hier minder snel een klacht over indienen’.

Inschrijftarieven

Vervolgens is DSW op zoek gegaan naar een andere huisarts. Zo probeerde DSW een huisarts te ondersteunen om binnen twee weken een nieuwe praktijk in de gemeente op te zetten waar de
patiënten van de Acacialaan zich konden laten inschrijven als ze weg wilden. Een zeer ongebruikelijke stap voor een zorgverzekeraar. DSW had al een locatie en ‘alles stond in de steigers’, maar dat plan strandde op ‘technische hobbels’, zoals het tijdig rond krijgen van een AGB-code en Vecozo-certificaat, noodzakelijk om zorgkosten te declareren.

Bovendien was Centric Health niet happig om hieraan mee te werken. Dat verbaasde De Groot ergens niet, want patiënten die op naam bij een praktijk staan ingeschreven bepalen de waarde ervan, ‘iets wat voor met name commer­ciële praktijken van groot belang is’. ‘Centric Health kwam toen zelf met een huisarts, maar die ging niet akkoord met hun voorwaarden.’

‘Als zorgverzekeraar heb je weinig in handen. Wij kunnen contracten sluiten maar als een partij die niet nakomt, hebben we beperkte handhavingsmiddelen: betalen ja of nee, of contract ja of nee’, zegt De Groot. De overeenkomst met Centric Health stoppen, zou betekenen dat de praktijk als ongecontracteerde zorgverlener verder zou gaan. ‘Niet alle declaraties worden dan tot 100 procent van het NZa-tarief vergoed en dan zou Centric Health het verschil op de patiënten kunnen verhalen.’ Daarom koos DSW ervoor om de inschrijftarieven voor het tweede kwartaal op te schorten en voor het eerste kwartaal terug te vorderen. Dit is een unicum in de huisartsenzorg. De Groot: ‘Ik vind het een stevig middel, maar de maatregelen die we nemen vind ik nog mild in verhouding tot de wanprestatie die hier is geleverd. Er zijn hier ruim tweeduizend patiënten voor wie de huisarts wekenlang elke dag onbereikbaar was. Dat kan gewoon niet.’ Om toch spoedzorg tijdens kantooruren te garanderen, zette DSW een tijdelijke achterwachtvoorziening op in de huisartsenpost in Delft. ‘Maar die stond half maart nog niet op poten.’ Gevraagd naar een reactie bestrijdt Centric Health bovenstaande uitspraak van De Groot overigens.

DSW is van plan om ook inschrijftarieven terug te vorderen in andere regio’s als zich vergelijkbare situaties voordoen. Dan gaat het wel om lagere bedragen, omdat DSW daar niet de preferente zorgverzekeraar is. ‘Er is al één plek waar we dat gaan doen en dat is Reusel.’ Daarmee doelt De Groot op de eerdergenoemde praktijk van Co-Med die abrupt de deuren sloot en patiënten aan hun lot overliet.

‘De maatregelen vind ik nog mild in verhouding tot de wanprestatie die is geleverd’

Vrije artsenkeuze

Voor DSW was dit de eerste praktijk in de regio die door een commerciële partij met een winstoogmerk werd overgenomen. Wat De Groot betreft gebeurt dat niet meer. ‘Ik vind dat de huisartsenzorg zich niet leent voor dergelijke commerciële initiatieven’, zegt hij, en benadrukt dat hij niet tegen private initiatieven in de zorg is maar wel tegen marktwerking in de huisartsenzorg. Toch is een commerciële partij als Centric Health lastig te weren, blijkt uit de gebeurtenissen rondom de praktijk op de Acacialaan. Dat komt allereerst omdat bij een overname in eerste instantie de komende en vertrekkende huisarts om tafel zitten. Pas als de overname rond is, en de nieuwe huisarts zich heeft gevestigd, ‘komen de andere partijen in beeld. Wij ook’.

De nieuwe huisarts meldt zich vervolgens bij de zorgverzekeraar voor een contract. Die kan dat weigeren als die al voldoende zorg in de regio gecontracteerd heeft. Voor huisartsenzorg is dat in de praktijk lastig. Momenteel zitten duizenden Nederlanders noodgedwongen zonder huisarts. Los daarvan, kiest DSW ervoor om niet selectief te zijn aan de voordeur. De Groot: ‘Wij vinden dat iedereen een vrije artsenkeuze moet hebben. Daarom vinden we dat een zorgverzekeraar daar terughoudend in moet zijn’, maar inmiddels sluit hij niet uit dat DSW toch enkele selectiecriteria gaat hanteren. ‘We gaan er alles aan doen om commerciële partijen uit de huisartsenzorg in onze kernregio te weren.’ Eén aanscherping van het contracteerbeleid heeft DSW naar aanleiding van de situatie op de Acacialaan al ingevoerd. ‘Voor elke normpraktijk (van 2095 patiënten) moet minimaal voor drie dagen per week tussen 8.00 en 18.00 uur een vaste huisarts werkzaam zijn in de praktijk.’

‘Er moet meer gedaan worden om jonge waarnemers voor het praktijkhouderschap te enthousiasmeren’

Breder onderzoek

De berisping die de IGJ uitdeelde, is een effectief middel volgens De Groot, maar ook dat is ‘achteraf repareren’. ‘Ook de inspectie komt er pas later bij, dan is er al veel misgegaan.’ Hij vindt dat er meer aan de voorkant moet gebeuren om dergelijke commerciële spelers uit de huisartsenzorg te weren. ‘Dat is lastig, want er is niet één partij aan te wijzen die dat kan doen’, maar volgens hem worden zorgbedrijven te makkelijk toegelaten tot de zorg, ‘en dat geldt voor huisartsenzorg ook’.

Hoewel de IGJ en NZa nooit mededelingen doen over lopende onderzoeken, maakten de beide waakhonden eerder wel bekend dat ze samen onderzoeken of het toetsingskader dat ze hanteren nog wel toereikend is voor de huisartsenzorg, nu deze nieuwe commerciële spelers het veld op zijn gekomen. Aanvankelijk zou dat onderzoek ‘voor de zomer klaar zijn’, maar onlangs liet minister Ernst Kuipers in een reactie op Kamervragen weten dat het waarschijnlijk pas eind van het jaar wordt.

Volgens Nivel-onderzoeker Groenewegen is echter een breder onderzoek nodig. ‘Bij onderzoek naar de consequenties van deze ontwikkeling moeten we niet alleen kijken naar het functioneren van de direct betrokken praktijken, hun patiënten en medewerkers, maar ook naar de omliggende praktijken die wellicht nieuwe patiënten krijgen met meer complexe zorgvragen, en naar de onderlinge samenwerking tussen lokale praktijken.’ Ook wijst hij erop dat de komst van commerciële partijen in Zweden – waar deze ontwikkeling al eerder begon – ertoe leidde dat huisartsenpraktijken van commerciële spelers sneller verwezen. ‘Dat is de snelste manier om geld te verdienen.’

Andere partijen

Wat kunnen andere partijen nog doen, zoals de gemeente? De Groot: ‘Gebrek aan goede en betaalbare huisvesting is voor startende huisartsen echt een probleem. Is er voldoende huisvesting dan kun je ook een alternatief bieden op het moment dat een huisartsenpraktijk geen zorg levert die een huisarts behoort te bieden.’ Dat was voor de patiënten van de praktijk op de Acacialaan niet mogelijk. Huisartsen in de omgeving zaten al vol.

Daarnaast kan er volgens hr-adviseur Marije van Duijn van Zorgorganisatie Eerste Lijn (ZEL) meer gedaan worden om jonge waarnemende huisartsen voor het praktijkhouderschap te enthousiasmeren. ZEL is een non-profitorganisatie die eerstelijnszorg­verleners, zoals huisartsen, in Pijnacker en omstreken – grofweg de regio van DSW – ondersteunt en adviseert met bijvoorbeeld hr- en ICT-zaken.

Een veelgenoemde oorzaak waardoor afzwaaiende praktijk­houders met commerciële partijen in zee gaan, is dat jonge huisartsen geen praktijkhouder willen zijn. Maar in Pijnacker is geen tekort aan waarnemers die een eigen praktijk ambiëren, zeggen DSW én ZEL. ‘Waarnemers willen wel een praktijk overnemen, maar zien er vaak tegenop, omdat ze niet weten wat hen te wachten staat.’ Daarom zetten ze voor waarnemers die binnen drie jaar in deze regio praktijkhouder willen worden een leergang op over onder andere financiering, hr-zaken, huisvesting en digitalisering. Bovendien brengt ZEL waarnemers die een eigen praktijk zoeken en afzwaaiende praktijkhouders met elkaar in contact. ‘Hiervoor benaderen we in onze regio actief praktijkhouders van 60 jaar en ouder.’

Onlangs nam ZEL zelfs één keer een huisartsenpraktijk in de regio tijdelijk over. ‘We hebben dit gedaan met als doel een aantal waarnemers te begeleiden bij de praktijkovername zodat die uit handen van commerciële partijen bleef.’ Iets soortgelijks gebeurde ook in Brabant. Daar kaapte een groep huisartsen snel een praktijk voor de neus van Co-Med weg.