Voorzitter KNMG: Openheid als kwaliteitsnorm

Arts en openheid. We leven de dag na ons jaarlijkse congres. Gisteren hebben we in Rotterdam met elkaar gesproken over de twee kernthema’s in de gezondheidszorg: openheid en transparantie, en in het verlengde daarvan over kwaliteitsbewaking en -verbetering met prestatie-indicatoren, collega’s aanspreken en veilig melden. We spraken over wat we als artsen kunnen en moeten doen. Maar ook over de grenzen en dilemma’s die we daarbij ervaren. Hulde aan de congrescommissie die dit actuele thema heeft bedacht! Openheid van zaken geven, staat immers centraal in onze samenleving. Denk maar aan de onderzoeken naar de bouwfraude of de AIVD, de roep om harde cijfers over beloningen van topmanagers, de adviezen van de commissie-Tabaksblat over een nieuwe gedragscode voor commissarissen of de jaarverslagen waarin bedrijven hun maatschappelijk ondernemen verantwoorden.

Ook in de gezondheidszorg neemt, mede als gevolg van de omschakeling naar vraaggestuurde zorg, de behoefte aan publieke verantwoording van het medisch handelen toe. Patiënten en hun organisaties willen zorgaanbieders kunnen vergelijken op basis van kwaliteit en keuzemogelijkheden. Zorgverzekeraars willen de rechtmatigheid en doelmatigheid van handelen van artsen kunnen beoordelen. De inspectie wil aan de hand van bepaalde uitkomstindicatoren de kwaliteit van de geleverde zorg toetsen. De overheid wil gegevens voor beleidsvorming op macroniveau. En ten slotte hebben artsen behoefte aan spiegelinformatie.

De groeiende maatschappelijke behoefte aan prestatiegegevens is begrijpelijk. Wij artsen behoren daaraan tegemoet te komen en zoveel mogelijk openheid te betrachten. Naar patiënten toe en naar elkaar. Het is voor de kwaliteit van zorg van belang dat artsen deelnemen aan kwaliteitssystemen waarin melden, onderzoeken én verbeteren tot de dagelijkse praktijk behoren. Daartoe moet een veilig en vertrouwd klimaat worden gecreëerd. En dat is een moeilijke opdracht die nog ingewikkelder is, omdat de patiënt zijn eigen keuzevrijheid heeft. Het rapport van de inspectie over de zorgverlening aan Sylvia Millecam, maakt het spanningsveld tussen de eigen verantwoordelijkheid van de patiënt en de (grenzen van) professionele verantwoordelijkheid van de arts nog eens duidelijk.

Het toestemmingsvereiste en de keuzevrijheid van de patiënt behoeven niet identiek te zijn aan de medisch-professionele standaard. Dat is problematisch voor de dokter, omdat hij zich verantwoordelijk blijft voelen voor de meest adequate behandeling van de patiënt. Binnen dat potentiële spanningsveld zoeken artsen naar relaties met hun patiënten, waarin wederkerigheid en openheid centraal staan. Omdat de relatie tussen arts en patiënt er een van gelijkwaardigheid is, mogen dokters dit ook van hun patiënten verwachten. Inspelen op de behoeften van de patiënt en respect hebben voor zijn keuze betekent ook de patiënt kunnen aanspreken op de mogelijke consequenties van zijn keuze. Klantgericht denken en werken, heet dat.

Datzelfde geldt ook voor de openheid die we naar elkaar moeten uitdragen als collega’s. We mogen niet meer zwijgen over al dan niet ernstige missers. De drempel om elkaar aan te spreken op fouten moet worden verlaagd, maar ook eerder

worden genomen, respectvol en rekening houdend met de belangen van alle partijen. De ‘conspiracy of silence’ moet worden beëindigd.

Openheid als kwaliteitsnorm. Anno 2004 staan kwaliteit en verantwoording centraal binnen de gezondheidszorg. De KNMG ziet het als haar taak de kaders aan te geven die als leidraad voor die openheid kunnen worden gebruikt. In ons Kwaliteitsmanifest schetsen we de uitgangspunten en randvoorwaarden voor meer openheid en verantwoording. Met de uitkomsten van ‘Arts en openheid’ als extra bagage, zullen we samen met onze federatiepartners en andere betrokkenen de doelstellingen van het Kwaliteitsmanifest uitwerken. Ik nodig u van harte uit open met ons mee te denken!

Openheid mag
ook van patiënten
 worden verwacht