Rugpijn te lijf met gefundeerde aanpak

Het heeft een enorme impact op patiënten: naast de pijnbeleving beperkt het hen in hun dagelijkse activiteiten, hobby’s en werk. Daarnaast is de impact op het gezondheidssysteem en de economie groot. Zo worden in Nederland de maatschappelijke kosten van rugpijn geschat op jaarlijks 3,5 miljard euro, waarvan 12 procent medische kosten (met name ziekenhuis- en revalidatiezorg) en de overige 88 procent productiviteitsverlies, ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Rugpijn kost hiermee dus ieder jaar meer dan de totale kosten voor de aanleg van de Amsterdamse Noord-Zuid-metrolijn of de reparatie van de schade in het Groningse aardbevingsgebied.

Om de kennis over rugpijn te vergroten en de zorg voor rugpijnpatiënten te verbeteren is recentelijk een landelijk rugpijnconsortium opgericht, waarin wetenschappers, zorgverleners en patiëntvertegenwoordigers samenwerken. Dit consortium heeft als doel het ontwikkelen en vervolgens uitvoeren van een gemeenschappelijke kennisagenda en het op de ‘politieke agenda’ zetten van rugpijn als groot maatschappelijk probleem.

Complexe aandoening

Rugpijn is het meestvoorkomende onverklaarde gezondheidsprobleem. Bij veel patiënten is geen pathoanatomische oorzaak te vinden en daarom spreken we in die gevallen van aspecifieke of onverklaarde rugpijn. Bij een deel van de patiënten met een acute episode van aspecifieke rugpijn verdwijnen de klachten gelukkig snel en vanzelf binnen enkele dagen tot weken. Echter, bij één tot twee derde van de patiënten wordt de pijn chronisch. Ondanks het vele wetenschappelijke onderzoek (in 2022 verschenen op PubMed ruim 3300 nieuwe artikelen met de zoekterm ‘low back pain’) is nog altijd niet volledig bekend welke factoren een rol spelen bij het ontstaan van rugpijn en de transitie van acute naar chronische pijn, en hoe deze factoren met elkaar interacteren. Hierdoor is nog onvoldoende duidelijk op welke factoren de behandeling van rugpijn gericht moet worden. Waar de experts het wél over eens zijn is dat aspecifieke rugpijn een complexe en multifactoriële aandoening is, waarin een combinatie van biologische, psychologische en sociale factoren een rol speelt bij het ontstaan en het beloop van de klachten (zie figuur). Desondanks wordt rugpijn nog vaak vanuit één enkele discipline bestudeerd en ontbreekt multidisciplinaire samenwerking. Grootschalig multidisciplinair onderzoek, waarin alle mogelijk relevante factoren vanuit het volledige biopsychosociale model meegenomen worden, zou meer inzicht moeten geven in ontstaan en beloop van rugpijn.

Rugpijn wordt nog vaak vanuit één enkele discipline bestudeerd

Beperkt effect

Niet-invasieve (bijvoorbeeld pijnmedicatie, oefentherapie, voorlichting en gewrichtsmanipulatie) en invasieve interventies (bijvoorbeeld chirurgie en injecties) blijken gemiddeld een beperkt effect te hebben op het voorkomen en verminderen van chronische rugpijn. De rol van invasieve interventies is bij aspecifieke lagerugpijn over het algemeen beperkt, maar kan bij specifiek geselecteerde patiënten overwogen worden. Aanbevelingen in internationale richtlijnen verschillen hier echter in. Veel patiënten met rugpijn doorlopen een complex en teleurstellend traject, waarbij ze verschillende zorgverleners bezoeken in de eerstelijnszorg (bijvoorbeeld huisartsen, fysiotherapeuten, oefen­therapeuten, chiropractors, bedrijfsartsen, en psychologen) en tweedelijnszorg (bijvoorbeeld neurologen, revalidatieartsen, orthopedisch chirurgen, neurochirurgen, anesthesiologen, reumatologen en psychiaters). Deze bieden verschillende interventies aan, hebben verschillende theorieën over de oorzaak van de klachten, en geven verschillende informatie aan patiënten. De zorg voor rugpijnpatiënten is daarom erg versnipperd, en het bijna dertig jaar oude credo ‘who you see is what you get’ is nog steeds actueel. Een patiëntgerichte multidisciplinaire ketenbenadering met onderlinge samenwerking tussen zorgdisciplines, waarbij ‘who you are is what you get’ centraal staat, zou echter gewenst zijn om betere uitkomsten te bereiken. Een geïntegreerd biopsychosociaal perspectief zou de tot nu toe matige effectiviteit van rugpijnbehandelingen kunnen vergroten. Waar historisch gezien de behandeling veelal een strikt biomedisch perspectief had, gericht op mogelijke pathoanatomische verklaringen van pijn, wordt in de laatste decennia juist voor een meer psychologisch of psychosociaal perspectief gekozen. Een geïntegreerd biopsychosociaal perspectief, waarbij deze drie domeinen multidisciplinair samenwerken, wordt echter nog weinig toegepast binnen de hele keten. Een dergelijk perspectief kan handvatten bieden voor gepersonaliseerde en betere behandelingen.

‘Big data’ en ‘arti­ficial intelligence’ zijn nodig om rugpijn beter te begrijpen

Experts

Het consortium bestaat uit experts op zeer verschillende gebieden die samen alle domeinen van het biopsychosociale perspectief van rugpijn bestrijken (onder andere (pre)klinische, fundamentele, translationele, epidemiologische en datasciencewetenschappen). Ook vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen ‘De Wervel­kolom’ (rugpijn) en ‘Pijnpatiënten naar 1 stem’ (chronische pijn) en van de organisatie ‘PA!N’ (alle medische en paramedische beroepen binnen de behandeling van lagerugpijn) maken deel uit van het consortium. We nodigen overigens alle andere geïnteresseerden met relevante expertise uit om zich bij ons aan te sluiten. (Zie kader voor de rugpijnkennisagenda van het consortium.)

Maatschappelijk probleem

Veel deskundigen zijn het erover eens dat een ‘biopsychosociaal’ perspectief noodzakelijk is om de impact van rugpijn op de samenleving te verminderen. De ontwikkelde nationale kennis­agenda zou de basis moeten vormen voor toekomstig onderzoek en patiëntenzorg. Behalve dat de voorgestelde kennisagenda breed gedragen is onder een multidisciplinaire groep rugpijnexperts, sluiten de agendapunten ook goed aan bij maatschappelijke prioriteiten.

Het agenderen van rugpijn als een groot maatschappelijk probleem is echter al vaker gedaan, maar nog niet voldoende gebleken. Er zal meer nodig zijn om een verandering te bereiken. Daarbij is het essentieel dat wetenschappelijke kennis en effectief gebleken behandelingen daadwerkelijk in de praktijk geïmplementeerd worden, en ineffectief gebleken behandelingen gede-implementeerd worden.

Naast het volgen van de kennisagenda is het van belang dat de krachten van verschillende klinische en wetenschappelijke disciplines en patiëntvertegenwoordigers gebundeld worden. Een ‘biopsychosociaal’ perspectief, waarbij multidisciplinair wordt samengewerkt kan handvatten bieden voor gepersonaliseerde en betere behandelingen. Multidisciplinaire samenwerking binnen het consortium kan ervoor zorgen dat innovatieve methoden kunnen worden gebruikt om het complexe probleem van rugpijn beter te begrijpen. Hierbij valt te denken aan het gebruik van ‘big data’ en ‘arti­ficial intelligence’, maar ook aan het meten van tot nog toe onderbelichte factoren van rugpijn zoals epigenetische en inflammatoire markers. Ook kunnen minder innovatieve, maar wellicht zeer effectieve methoden zoals leefstijlgeneeskunde en zelfmanagement beter worden ingezet. Het consortium gaat de vergaarde kennis over effectieve rugpijnzorg breder met het publiek en ook met de politieke besluitmakers delen door middel van publicaties, symposia en (sociale)mediacampagnes. Bij deze activiteiten zullen, naast inhoudelijke experts, ook patiëntparticipanten uit de eerdergenoemde twee patiënten­verenigingen gevraagd worden deel te nemen. 

De lijst met leden van het consortium en het ontwikkelingsproces van de rugpijnkennisagenda vindt u hier:

auteurs

dr. Pieter Coenen, senior onderzoeker, afdeling Public and Occupational Health, Amsterdam UMC

dr. Jesper Knoop, senior onderzoeker, afdeling Epidemiologie en Data Science, Amsterdam UMC, en lectoraat werkzame factoren in fysiotherapie en paramedisch handelen, HAN, Nijmegen

namens consortium Rugpijn Nederland

contact

p.coenen@amsterdamumc.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Referenties

1. Buchbinder R, van Tulder M, Öberg B, Costa LM, Woolf A, Schoene M, and Croft P. Low back pain: a call for action. Lancet. 2018; 391(10137): 2384-2388.

2. Costa L, Koes BW, Pransky G, Borkan J, Maher CG, and Smeets RJEM. Primary care research priorities in low back pain: an update. Spine. 2013; 38(2): 148-156.

3. van Dongen JM, Ketheswaran J, Tordrup D, Ostelo RWJG, Bertollini R, and van Tulder MW. Health economic evidence gaps and methodological constraints in low back pain and neck pain: Results of the Research Agenda for Health Economic Evaluation (RAHEE) project. Best Pract Res Clin Rheumatol. 2016; 30(6): 981-993.

4. Henschke N, Maher CG, Refshauge KM, Das A, and McAuley JH. Low back pain research priorities: a survey of primary care practitioners. BMC Fam Pract. 2007; 8(40).

5. Borkan JM and Cherkin DC. An agenda for primary care research on low back pain. Spine. 1996; 21(24): 2880-2884.

6. Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF), Kennis van waarde - onderzoeksagenda fysiotherapie. 2017, https://www.kngf.nl/article/vak-en-kwaliteit/onderzoek/wcf/onderzoeks--en-kennisagenda.

7. Ergotherapie Nederland, Kennisagenda Ergotherapie. 2018, https://info.ergotherapie.nl/file/download/default/D68A038B48B4B9069F2EA28A978FB542/Kennisagenda-korte-versie-05122018-1.pdf.

8. Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV), Onderzoeksagenda Orthopedie. 2019, https://www.orthopeden.org/wetenschap/onderzoeksagenda

9. Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), Nationale Onderzoeksagenda Huisartsgeneeskunde. 2018, https://www.zonmw.nl/fileadmin/zonmw/documenten/Kwaliteit_van_zorg/HGOG/nationale_onderzoeksagenda_huisartsgeneeskunde_2018_0.pdf

10. Kwaliteitstafel Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde, Kennisagenda Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde. 2020, https://www.semble.nl/kennisagendabgvg/.

11. Nederlandse Vereniging voor Reumatologie (NVR), Kennisagenda Reumatologie. 2019, https://www.nvr.nl/wp-content/uploads/2019/01/OnlineVersieKennisAgendaNVR2019_website.pdf.

12. Nederlandse Vereniging voor Neurologie (NVN), Kennisagenda Neurologie. 2019, https://demedischspecialist.nl/sites/default/files/kennisagenda-NVN.pdf.

13. Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG), Kennisagenda Sportgeneeskunde. 2017, https://www.sportgeneeskunde.com/files/bestanden/Kennisagenda%20Sportgeneeskunde%20Boek_0.pdf.

14. Nederlandse Vereniging van Podotherapeuten (NVvP), Kennisagenda Podotherapie. 2018, https://www.podotherapie.nl/files/professional/wetenschap/kennisagenda-podotherapie-2018_definitief.pdf

15. Zorginstituut Nederland, Meerjaren onderzoeksprogramma van het Zorginstituut. 2018, https://www.zorginstituutnederland.nl/binaries/zinl/documenten/publicatie/2019/03/29/meerjaren-onderzoeksprogramma-zorginstituut-nederland/Meerjaren+onderzoeksprogramma+Zorginstituut+Nederland.pdf

16. Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF), KNGF-richtlijn - Lage rugpijn en lumbosacraal radiculair syndroom, N.M. Swart, et al., Editors. 2022, https://www.kngf.nl/binaries/content/assets/kennisplatform/onbeveiligd/richtlijnen/lage-rugpijn-en-lrs-2021/kngf_richtlijn_lage_rugpijn_en_lrs_2021.pdf.