Muggezifterij

Als ex-tropenarts heb ik genoten van de export-special. Mijn wens om nog eens terug te gaan werd ruim gevoed.

In 1982 kreeg ik als voorbereiding op mijn werk in de Derde Wereld onder andere colleges entomologie van een zeer begeesterd docent (dr. Van Amelsfoort). Hij vertelde ooit te zijn opgenomen in een derdewereldziekenhuis terwijl hij door koorts in een delirante toestand verkeerde. De zuster die hem verzorgde, wilde hem voor enkele malariamuggen in de kamer beschermen en stelde voor de klamboe neer te halen. Nog steeds verward, maar zijn entomologische kennis niet verloochenend, reageerde hij: ‘Dat is niet nodig, zuster. Die muskieten die u daar op de muur tegenover mijn bed ziet, zijn mannetjes. Die zijn niet gevaarlijk.’

De zuster keek hem volgens het verhaal vol ongeloof en medelijden aan en overwoog de zaalarts een antipsychoticum te laten voorschrijven.

Alleen de vrouwtjes van de malariamug (Anopheles) leven van bloed, mannetjes zijn vegetarisch. Vrouwtjes zijn heel eenvoudig, met het blote oog te onderscheiden van mannetjes door hun borstelige voelsprieten. Mannetjes hebben deze niet. Of dit voor alle Anophelessoorten geldt, weet ik niet met zekerheid, maar in ieder geval wel voor de malaria tropica.

De foto van de twee muggen op de behaarde huid (MC 13/2002: 502) toont dan ook twee vegetarische mannetjes, die dus niet steken en geen malaria kunnen veroorzaken. Wellicht kunnen huisartsen deze kennis als primaire preventieles voor Nederlandse reizigers naar de tropen gebruiken.

Amersfoort, april 2002

Brieven

2. H. van der Stal, arts - MC 22/2002

3. Andra Neefjes-Borst, patholoog - MC 24/2002

4. dr. E. van Herk, huisarts - MC 25/2002

5. Hennie Zonderland, huisarts MPH - MC 28/29/2002

 - (discussie in het blad gesloten - red.)

Brieven

Het wordt steeds erger. Ten tweede male werd in de reeks “Muggenzifterij” van Amelsfoort opgevoerd, nu zelfs als de parasitoloog Van Amelsfoort. De eerste keer heb ik voorbij laten gaan, alhoewel ik weet dat de precieze prof. dr. Vincent van Amelsvoort het vreselijk vond als van Amelsfoort aangeschreven te worden. Dat soort post stuurde hij retour afzender met als aantekening “adres onbekend”.

Nu hij echter wordt beschreven als de parasitoloog Van Amelsfoort moet ik wel reageren. Hij zou het anders ongetwijfeld zelf hebben gedaan, maar hij is een jaar geleden - veel te vroeg -  overleden. Van Amelsvoort was geen parasitoloog, maar professor in de Gezondheidszorg in Ontwikkelingslanden (Nijmegen, 1972-1986) en dat is toch wat breder dan alleen parasitologie. Hij was een pionier op het vakgebied van de Medische Antropologie en verwierf in 1964 (UvA) een doctoraat met zijn proefschrift “Culture, Stone Age and Modern Medicine”, gebaseerd op zijn  ervaringen als districtsarts in toenmalig Nederlands Nieuw Guinea.

Hij ruste in vrede en mochten lezers nog door willen gaan met muggenzifterij over “mannetjes en vrouwtjes”, dan verzoek ik hen van Amelsvoort op de juiste manier in te zetten. Het zal hem postuum goed doen.

Zeist, juni 2002
Hennie Zonderland, huisarts MPH

Muggenzifterij,

Collega Andra Neefjes heeft gelijk (MC 24/2002:922). De voelsprieten van de anophelesmannetjes zijn veel hariger dan die van de vrouwtjes. Ik werd op het verkeerde been gezet door een afbeelding van een vrouwtje die er knap borstelig uitzag.

Er ontbrak echter een  voorbeeld van een mannetje die blijkens bijgaande  tekening ( Manson's Tropical Diseases: Wilcocks & Manson- Bahr, London 1978)  inderdaad nog veel borsteliger antennes heeft. Het blijkt niet anders dan bij de benen van de mens te zijn:  die van mannetjesmensen zijn veel behaarder dan die van vrouwtjesmensen. Misschien een nooit meer te vergeten ezelsbruggetje.

Collega Van Herk (MC 25/ 2002:958) heeft naar mijn mening geen gelijk. De foto van de afgebeelde muggen toont wel een anophelessoort. Na uitgebreide studie op de verschillende entomologysites kom ik tot de conclusie dat het waarschijnlijk een A. gambiae betreft ( zie foto).  Bij een aantal andere anophelessspecies loopt de vleugel door tot  het einde van het achterlijf en bij deze soort  niet. 

Jos van Bemmel

huisarts te Amersfoort

18 juni 2002