Margriet M.S. van de Meerakker, arts op de Medische Dienst van de ANWB alarmcentrale

Op een eiland

Het is half juli. Het is zomer, ook al zou je dat gezien het weer niet zeggen. Heel Nederland heeft inmiddels vakantie en dus draait de ANWB alarmcentrale op volle toeren. Zeven dagen per week, vierentwintig uur per dag staat de alarmcentrale gestrande vakantiegangers te woord. De problemen zijn bijzonder divers, evenals de landen waar deze mensen zich bevinden. De problemen worden ingedeeld in problemen met voertuigen en problemen met personen. Van die laatste categorie komt het medische gedeelte bij de Medische Dienst van de Alarmcentrale terecht. Op de Medische Dienst werken deze zomer zeven artsen en twee verpleegkundig coördinatoren om dag en nacht advies te geven en te zorgen dat er verantwoord wordt gerepatrieerd. Een drukte van belang als je je realiseert dat er continu mensen bellen met medische problemen.

Mijn werk speelt zich voornamelijk af aan de telefoon en achter de computer. Nu zult u denken dat mijn werk wel saai zal zijn omdat ik alleen maar dossiers en nooit een echte patiënt voor mijn neus krijg. Niets is minder waar. Het feit dat ik een kijkje mag nemen in de keuken van zowat alle specialismen, in zowat alle landen ter wereld vind ik een enorme uitdaging. De verschillen tussen de gezondheidszorgsystemen en mogelijkheden op verschillende plaatsen zijn nergens duidelijker te zien dan op een alarmcentrale. Word je in het gemiddelde Europese land bijvoorbeeld na een myocardinfarct meteen uitgebreid onderzocht en behandeld om complicaties te voorkomen, in sommige landen wat verder van huis word je, als je niet wordt verplaatst naar een gebied waar betere zorg is, met een aspirientje op bed gelegd en moet je maar afwachten wat er met je gebeurt.

Maar dat ook in Europa niet op iedere plek meteen adequate zorg beschikbaar is, merkte ik onlangs. Tijdens mijn avonddienst belde ik met een arts van een dokterspost op een klein Grieks eiland. Er had zich daar een vakantieganger gemeld die al een dag misselijk was en braakte. De buik van deze patiënt was drukpijnlijk rechtsonder en de man had inmiddels een forse leukocytose ontwikkeld. De behandelaar vermoedde dat deze patiënt een appendicitis had. Helaas waren de faciliteiten op dit eiland zodanig beperkt dat er geen verdere diagnostiek en al helemaal geen operatief ingrijpen mogelijk was. De conclusie na enig overleg van de behandelaar en van mij was dat deze patiënt met deze verschijnselen niet op dit eilandje kon blijven dus gingen we zoeken naar mogelijkheden om hem daar weg te krijgen. De behandelaar had al wat voorwerk gedaan en vertelde dat deze patiënt mogelijk te ziek zou zijn voor een transport per boot, een tocht van minstens twee uur, en een ambulancerit van nog een aantal uren naar Athene. Daarom besloten we dat deze man onder medische begeleiding door de lucht moest worden vervoerd. Korte tijd later werd ons echter duidelijk dat het vliegveld ter plaatse dicht was; een luchttransport zat er dus niet in. De snelst te realiseren mogelijkheid was dus toch een transport per boot en over de weg. Een aantal uren later, na aankomst in Athene werd de patiënt meteen geopereerd. Zijn appendix bleek gangreneus ontstoken. Gelukkig was hij op tijd weggehaald van het eiland.

Aan de kust

In Nederland begint het ook een beetje zomer te worden en Nederlanders en vakantiegangers zoeken massaal de kust op. Het hoofdkantoor van de ANWB, waar ik werk, ligt aan de weg naar Scheveningen en dat is erg goed te merken aan de drukte als ik er ’s morgens naartoe rijd. Ik kan mij heel goed voorstellen dat het in de andere populaire Europese kustplaatsen ook zo druk is.

Veel Nederlandse vakantiegangers zitten jaarlijks in kustplaatsen in mediterrane landen en ook velen van hen worden daar ziek of hebben een ongelukje waarvoor medische hulp moet worden gezocht in het ziekenhuis. Bijna niemand vindt het verblijf in een buitenlands ziekenhuis een pretje en men zoekt dan ook meestal direct na opname contact met de ANWB-Alarmcentrale met de vraag of wij zo snel mogelijk de betaling van het ziekenhuis en een enkele reis huiswaarts kunnen regelen.

Als wij een dergelijk verzoek krijgen, gaan wij eerst na of de persoon in kwestie wel voldoende verzekerd is voor onze hulp en of de persoon voldoet aan de voorwaarden die de verzekering stelt. Eén van die voorwaarden is dat de klachten onvoorzien moeten zijn. Dat levert wel eens lastige dilemma’s op. Soms vragen mensen aan hun behandelaar in Nederland toestemming voor vakantie; zij gaan dan te goeder trouw op vakantie en stranden alsnog. Te voorzien? Misschien niet door de mensen die de vakantie ondernemen, maar soms wel door de eigen behandelaar, die er met een beetje doorvragen soms heel anders over zou denken, al realiseert deze zich dat misschien niet altijd.

De huisarts die bijvoorbeeld zijn depressieve patiënte op vakantie ‘stuurt’ omdat dat haar goed zal doen, realiseert zich waarschijnlijk niet dat het ook maar al te vaak gebeurt dat zo iemand ons na drie dagen belt. Zij vertelt dan dat zij dacht dat het allemaal wel zou gaan op vakantie, maar dat ze nu al drie dagen niet heeft geslapen en gegeten, dat de klachten zijn toegenomen en dat ze absoluut naar huis wil. Omdat de klachten al voor vertrek bestonden, is de kans groot dat zo iemand alleen op eigen kosten eerder naar huis kan vliegen.
De cardioloog die zijn patiënt met stabiele angina pectoris graad 2 vertelt dat hij best op vakantie kan, had daar wellicht anders over gedacht als hij wist dat deze man van plan was na een vliegreis van enkele uren te gaan wandelen in de bergen. Misschien had hij dan toch iets meer duidelijkheid willen hebben over de kransslagaders van deze man. De man in kwestie belandde overigens nadat hij een aantal dagen op vakantie was, met een myocardinfarct in het ziekenhuis. Hij bleek bij een angiografie die naar aanleiding van een positieve inspanningstest werd verricht, last te hebben van een zeer uitgebreid coronair vaatlijden. Met een aantal aanpassingen op zijn vlucht en medische begeleiding hebben wij hem uiteindelijk ruim na zijn oorspronkelijke terugreisdatum weer terug naar Nederland kunnen halen.

En zo gaat het hoogseizoen langzaam maar zeker weer voorbij. De eerste groepen Nederlanders moeten begin volgende week alweer aan het werk. Maar er zijn nog bijzonder veel mensen op vakantie en wij vervelen ons hier nog lang niet. Daarover volgende keer meer.