KNMG voorzitter: Noblesse oblige

Onlangs sprak ik op het symposium ‘Seksualiteit in de gezondheidszorg’. Tweehonderd assistenten in opleiding hoorden mij pleiten voor meer aandacht voor gedragsregels tijdens de opleiding. Daarbij stelde ik het begrip ‘professionaliteit’ aan de orde. Over dat begrip bestaat de nodige onduidelijkheid als ik alleen al de opmerkingen daarover hoor van de collegae in het veld.

Bij professionaliteit gaat het primair om specifieke kennis en vaardigheden. Die deskundigheid leidt tot een bepaalde mate van autonomie. Voor de beroepsgroep als totaal, maar ook voor de individuele arts. Een dokter heeft immers het exclusieve recht om bepaalde activiteiten uit te voeren die anderen niet mogen uitvoeren. Wanneer een chirurg het mes zet in een patiënt wordt dat als vanzelfsprekend ervaren; terwijl dat bij ieder ander leidt tot een kennismaking met de strafrechter.

Naast exclusieve rechten heeft de professional ook plichten. Het gaat dan om wettelijke en andere regels, bijvoorbeeld over hoe dokters zich gedragen tegenover patiënten, tegenover elkaar en tegenover de industrie. Bovendien moet je als professional voldoen aan opleidingseisen en kwaliteitseisen. Als een arts van deze regels afwijkt, is hij daarop aanspreekbaar. Ook de artseneed symboliseert het belang van de specifieke rechten en plichten van de arts.

Een arts verbindt zich als individuele beroeps-beoefenaar aan deze uitgangspunten, die voor de hele beroepsgroep gelden of door de hele beroepsgroep zijn opgesteld.

Gedragsregels kunnen direct zijn afgeleid van wettelijke richtlijnen. Het is de taak van de beroepsvereniging om toe te zien hoe wettelijke regelingen zich het best verhouden tot een kwalitatief goede beroepsuitoefening. In het verlengde van wetgeving kan de beroepsvereniging zelf gedragsregels opstellen. Wanneer een arts acht dagen in voorarrest zit op verdenking van moord, terwijl er sprake blijkt te zijn van een professioneel verantwoorde terminale sedatie, dan is het de taak van de beroepsvereniging om het verschil tussen verantwoord en onverantwoord handelen te verhelderen. Door regels op te stellen en door met de overheid en het Openbaar Ministerie afspraken te maken dat er volgens die regels wordt gehandeld en geoordeeld.

Tegen die achtergrond heeft de KNMG een commissie ingesteld die richtlijnen voor terminale sedatie gaat vastleggen, waarover vervolgens met het OM overeenstemming moet worden bereikt. Het is belangrijk voor de individuele arts, de beroepsgroep als geheel en voor de samenleving dat dergelijke uitgangspunten en gedragsregels vastliggen.

Ditzelfde geldt voor ‘kwaliteit’. Onlangs stelde Shell-directeur Rein Willems in het kader van het VWS-project ‘Sneller beter’ vast dat de structurele aandacht voor veiligheid in ziekenhuizen beter kan. Ook het handelen van artsen kan specifieker worden getoetst. Dit zal waarschijnlijk betekenen dat het ‘ongewenste resultaat’ als uitgangspunt wordt genomen: de arts moet ieder ongewenst resultaat melden, ongeacht of het een fout of een complicatie is. Voor de kwaliteitsbevordering en de mogelijkheid correcties aan te brengen, is dit van essentieel belang. Een dergelijke stap betekent ook dat de beroepsvereniging nadere uitspraken moet doen over het (dis)functioneren van (individuele) artsen en welke criteria daarbij worden gehanteerd. Belangrijker nog is dat er een klimaat wordt gecreëerd waarin artsen bereid zijn ongewenste resultaten te melden. Op dit moment wordt gesproken over ‘blame free melden’, waarbij artsen zonder de directe dreiging van strafmaatregelen fouten en complicaties kunnen aangeven. Strafmaatregelen blijven dan beperkt tot die situaties waarin sprake is van grove nalatigheid en opzet.

Uit bovenstaande blijkt dat naast materiële ook de immateriële aspecten van de beroepsuitoefening van belang zijn voor het goed functioneren als professional. De behartiging van die immateriële belangen is door professionals, de artsen, gedelegeerd aan de beroepsvereniging: de federatie KNMG. Een echt professional is dan ook lid van die beroepsvereniging. Adeldom verplicht!

Ook immateriële aspecten van belang voor goed functioneren als professional